2. Ünite 4. Bölüm: Küresel Ticaret
- Tarih boyunca ticaret, ekonomik, kültürel, sosyal ve siyasi etkileşimlerin önemli bir parçası olmuştur. Ticaret, insanların kazanç elde etmek amacıyla her türlü mal, hizmet, gıda ve içecek gibi ürünlerin alım-satımını ve değiş tokuşunu kapsayan ekonomik bir aktivitedir.
- Ticaretin en büyük değişimi, Sanayi Devrimi’nin ardından Batı Avrupa’da gerçekleşmiştir. Buhar gücüyle çalışan makinelerin icadı, seri üretimin başlamasına neden olmuştur. Bu üretim artışıyla birlikte ulaşım da büyük gelişme göstermiştir. Üretilen ürünlerin tüketicilere ulaştırılması, kara, hava, demir ve deniz yollarındaki hızlı ve güvenilir taşımacılık sayesinde mümkün olmuştur.
- Ticaretin gelişiminde önemli bir faktör de nüfus yoğunluğudur. Ticari faaliyetlerde arz (üreticinin piyasaya sürdüğü ürün miktarı) ve talep (tüketici talepleri) büyük öneme sahiptir. Arzın ve talebin çeşitliliği, ürün miktarını ve türünü büyük ölçüde etkiler.
- Küreselleşme, mal ve hizmetlerin, para, teknoloji ve kültürlerin ulusal sınırları aşarak dünya genelinde akışını ve paylaşımını ifade eder. Hızlı teknolojik gelişmeler ve iletişim araçlarının yaygınlaşması, dünyayı “küresel bir köy” haline getirmiş, coğrafi uzaklıkları yakınlaştırmıştır.
Uluslararası Ticaret Bölgeleri
- Rusya – Ukrayna Ticaret Bölgesi
- Kuzey Amerika Ticaret Bölgesi
- Uzakdoğu Ticaret Bölgesi
- Batı ve Orta Avrupa Ticaret Bölgesi
- Orta Doğu Ticaret Bölgesi
- Ülke sınırları içerisindeki her türlü mal ve hizmet alım satımına iç ticaret denir. Ülkemizde iç ticaret hareketli bir yapıya sahiptir.
- Tarım ve hayvancılık ürünleri, Türkiye’nin farklı bölgelerinde üretilir ve bu ürünler genellikle üretim bölgelerinden ülkenin dört bir yanına dağıtılır. Örneğin, buğday gibi ürünler çeşitli bölgelerde yetiştirilirken, zeytin ve çay üretimi de farklı coğrafi bölgelerde gerçekleştirilir. Balık ihtiyacının büyük bir kısmı Karadeniz’den karşılanırken, kırmızı et doğu ve iç bölgelerimizden temin edilir. Kümes hayvancılığı ise nüfusun yoğun olduğu büyük şehir çevrelerinde yaygın olarak yapılmaktadır.
- Sanayi ürünleri çeşitli sektörlerde üretilir ve iç ticaret akışını sağlar. Tekstil, dokuma, deri, madencilik, kimya, petrol ürünleri, otomotiv, orman ürünleri ve inşaat malzemeleri gibi sanayi ürünleri farklı bölgelerde üretilir ve ülke içinde dağıtılır.
- Hizmet sektörü, çeşitli turizm faaliyetleri, fuarlar, eğitim, sağlık ve bankacılık gibi alanlarda hizmetler sunarak iç ticaretin gelişimini destekler. Özellikle İstanbul ve İzmir gibi büyük illerde düzenlenen fuarlar, ticareti canlandırır ve iş hacmini artırır.
- Günümüzde bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişmeler ve genç, dinamik bir nüfusun varlığı, “elektronik ticaret” veya kısaca “e-ticaret” kavramını oluşturmuştur. E-ticaret, internet üzerinden mal ve hizmetlerin satışını ve alımını sağlayan özel sistemler aracılığıyla gerçekleştirilen bir işlem türüdür.
- Tarihsel olarak, ticaret istikameti eski çağlarda doğudan batıya doğruydu. Anadolu’nun stratejik konumu ve önemli kara yolları ve limanları sayesinde Çin, Hindistan ve diğer Doğu medeniyetlerinin ürünleri Avrupalı tüketicilere ulaşabiliyordu. Bu coğrafyanın üç kıtayı birleştiren bir konumda olması, tarihsel olarak Hititlerden Bizanslılara, Selçuklulardan Osmanlı’ya kadar birçok medeniyetin ekonomik ve siyasi gücünün bu bölgede yoğunlaşmasına neden olmuştur.
- Anadolu, tarih boyunca Kral Yolu, İpek Yolu ve Baharat Yolu gibi önemli ticaret yollarının üzerinde bulunmasıyla dikkat çekmiştir. Bu ticaret yolları, bu topraklardan geçen medeniyetlerin ekonomik gücünü oluşturmuş ve bölgenin ticaretin merkezi haline gelmesini sağlamıştır. Ancak, Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflaması ve Batılı denizcilerin alternatif ticaret rotaları bulmasıyla bu tarihsel ticaret yolları önemini yitirmiştir.
- Dış ticaret, bir ülkenin diğer ülkelerle gerçekleştirdiği mal ve hizmet alım satımını ifade eder. Bu ticaretin temel nedeni, ülkelerin farklı ihtiyaçlara sahip olmaları, doğal kaynakların ve ürünlerin çeşitliğidir.
- Dış satım (ihracat), bir ülkenin ürettiği mal ve hizmetleri diğer ülkelere satmasıdır, dış alım (ithalat) ise yabancı ülkelerden mal ve hizmet alımını ifade eder. Bir ülkenin belirli bir dönemde gerçekleştirdiği toplam dış satım ve dış alım değeri, dış ticaret hacmi olarak adlandırılır.
- Dış alım giderlerinin dış satım gelirlerini aştığı duruma dış ticaret açığı denir. Bu durum, ekonomik dengesizliklere neden olabilir, çünkü ülke dışından daha fazla mal ve hizmet alıyor demektir. Diğer yandan, dış satım gelirlerinin dış alım giderlerini aştığı durum dış ticaret fazlası olarak adlandırılır. Bu durum, ekonomik olarak daha güçlü ve gelişmiş ülkeler için tipiktir. Dış ticaret dengesi ise bir ülkenin dış satım gelirleri ile dış alım giderleri arasındaki dengeyi ifade eder.
- Türkiye, 1980’lerin başından itibaren dışa dönük bir ticaret politikası izlemeye başladı ve bu, dış ticaret hacmini büyük ölçüde artırdı. Küreselleşen ekonomi, Türkiye’nin konumu, rekabetçi ürünleri ve nüfusu, dış ticaret hacmini artıran faktörler arasında yer almaktadır.
- Serbest bölgeler, bir ülkenin idari sınırları içinde yer almasına rağmen gümrük sahası dışında bırakılan bölgelerdir. Bu bölgeler, ihracata yönelik üretim ve yatırımları teşvik etmek, yabancı yatırımları ve teknolojik girişleri teşvik etmek, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticaretin gelişimini desteklemek gibi amaçlarla kurulur.
- Sınır ticareti, komşu iki ülke arasında yapılan özel bir ticaret türünü ifade eder. Bu tür ticaret, bölgesel kalkınmayı teşvik etmeyi, istihdamı artırmayı, bölge halkının ihtiyaçlarını karşılamayı hedefler ve genellikle anlaşmalarla düzenlenir.
Küresel Ticaret Konu Anlatım
2. Ünite 5. Bölüm: Türkiye Turizmi
- Anadolu, doğal güzelliklerin son derece çeşitli olduğu bir coğrafyada yer almaktadır. Ülkemizin çeşitli bölgelerinde bulunan şelaleler, kaplıcalar, göller ve diğer doğal oluşumlar, bu bölgelerle özdeşleşmiş ve yerel kimliklerin bir parçası haline gelmiştir.
- Peribacaları, Nevşehir ilinin dünya çapında tanınmasına katkı sağlayan nadir bir coğrafi oluşumdur. Bu benzersiz yapılar, insanlar tarafından keşfedilip ziyaret edildiğinde bölgenin popülerliğini artırmıştır.
- Erciyes Dağı, Kayseri ilinin sembolü haline gelmiş volkanik bir dağdır. Her yıl yüzlerce turistin ziyaret ettiği Erciyes Dağı, Kayseri’nin kültürel zenginliklerinin keşfedilmesinde önemli bir rol oynamaktadır.
- Bolu’ya bağlı Yedigöller, doğal güzellikleriyle dikkat çeken yedi gölden oluşan bir bölgeye sahiptir. Bu göller, Bolu’nun doğal simgelerinden biri olup, bölgenin tanıtımına ve ekonomisine katkı sağlamaktadır.
- Van Gölü, Van ili ile özdeşleşmiş bir sembol olarak kabul edilir ve bu bölgenin doğal güzelliklerini temsil eder.
- Pamukkale Travertenleri, Denizli ilinin doğal simgesi olarak kabul edilir ve bu ilin turizm potansiyelini artırır.
- Türkiye, zengin tarihî ve kültürel mirasıyla açık hava müzesi gibidir. Anadolu toprakları, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu nedenle birçok tarihî yapının, yazılı ve sözlü eserin miras kaldığı bir bölge olarak ön plana çıkar.
- Dünya mirası olarak kabul edilen uluslararası öneme sahip doğal oluşumlar, anıtlar ve sitler, korunmaya değer kabul edilir.
- Somut kültürel miras, tarihî yapılar, mekânlar ve anıtlar gibi fiziksel varlıkları ifade eder ve müzelerde sergilenir. Somut olmayan kültürel miras ise gelenekler, görenekler, anlatılar, bilgi ve beceriler gibi soyut kültürel değerleri içerir ve toplumların kimliklerinin bir parçasıdır.
Coğrafi işaretler, belirli bir ülke, bölge veya yöre gibi belirli bir coğrafi alanla ilişkilendirilen ürünlerin yerelliklerini korumak amacıyla alınan yasal önlemleri ifade eder. Coğrafi işaretler, Türk Patent Enstitüsü tarafından 1995 yılından beri uygulanmaktadır.
Menşe Adı, tüm özellikleri belirli bir bölgeye ait olan ve bu bölgenin dışında bulunmayan ürünleri tanımlar. Mahreç İşareti ise üretim veya işleme süreçlerinden en az birinin belirli bir coğrafi alanda gerçekleştiği ürünleri ifade eder.
Menşe adı ve mahreç işareti kapsamına girmeyen ürünler, geleneksel ürün adı sınıflandırmasına dahil edilir. Bir ürünün geleneksel ürün adı olarak kabul edilmesi için ilgili piyasada en az otuz yıl boyunca kullanılan adlarının olması gerekmektedir.
Türkiye, coğrafi ve mutlak konumuyla turizm açısından büyük potansiyele sahiptir. İkliminin ılıman olması, güneşli gün sayısının fazla olması ve denizlerle çevrili olması, özellikle kıyı turizminin gelişmesini sağlamıştır.
Anadolu, farklı coğrafi özellikler, doğal su kaynakları, zengin bitki ve hayvan çeşitliliği gibi faktörlerle farklı kültürlerin ev sahibi olmuş bir bölgedir. Anadolu’daki tarihi ve arkeolojik kalıntılar, Türkiye’yi turizm açısından çekici kılmaktadır.
Türkiye’de çeşitli turizm türleri bulunmaktadır, bunlar arasında sağlık ve termal turizm, kış turizmi, yayla turizmi, mağara turizmi, golf turizmi, yat turizmi, kongre turizmi, inanç turizmi, dağcılık turizmi, kıyı turizmi ve kültür turizmi sayılabilir.
Turizmle ilgili çalışmalar, Cumhuriyet sonrası dönemde önem kazanmıştır. Atatürk’ün teşvikiyle kurulan Türk Seyyahin Cemiyeti, turizmle ilgili resmiyet kazanmasına yardımcı olmuştur. Ancak, en büyük turizm atılımları 1980’lerin sonrasına denk gelmektedir. 1982’de çıkarılan “Turizm Teşvik Kanunu” ve 1985 yılında turizmin “kalkınmada özel önem taşıyan sektör” olarak kabul edilmesi, turizm yatırımlarını teşvik etmiştir.
1980’lerden günümüze kadar, Turizm Bakanlığı çeşitli stratejiler geliştirmiştir. Türkiye Turizm Stratejisi 2023 Eylem Planı, ülkenin turizm geliri açısından ilk beş ülke arasına girmesini ve uluslararası bir marka olmasını hedeflemektedir.
Türkiye’deki turizmin çevresel, kültürel ve ekonomik etkileri büyüktür. Turizm, ülkenin ekonomisine önemli katkılarda bulunurken, çevre ve kültürel mirası koruma gerekliliği de dikkate alınmaktadır.
Türkiye’nin Yıllara Göre Turizm Gelirleri ve Turizmin İhracat Gelirlerine Oranı
| YILLAR | TURİZM GELİRLERİ | TURİZMİN İHRACAT GELİRLERİNE ORANI % |
| 1969 | 37 Milyon Dolar | 7 |
| 1975 | 200 Milyon Dolar | 14 |
| 1980 | 326 Milyon Dolar | 11 |
| 1985 | 1.4 Milyar Dolar | 18 |
| 1990 | 3.2 Milyar Dolar | 25 |
| 1995 | 5 Milyar Dolar | 23 |
| 2000 | 7.6 Milyar Dolar | 27 |
| 2005 | 20 Milyar Dolar | 28 |
| 2010 | 25 Milyar Dolar | 22 |
| 2016 | 22 Milyar Dolar | 16 |
2015 Yılı Ülkelere Gelen Turist Sayısı
| Sıra | Ülke | Ziyaretçi Sayısı (Milyon) |
| 1 | Fransa | 84 |
| 2 | ABD | 77 |
| 3 | İspanya | 68 |
| 4 | Çin | 56 |
| 5 | İtalya | 50 |
| 6 | Türkiye | 41 |
| 7 | Almanya | 35 |
| 8 | İngiltere | 34 |
| 9 | Meksika | 32 |
| 10 | Rusya | 31 |
2015 Yılı Ülkelere Göre Turizm Gelirleri
| Sıra | Ülke | Turizm Geliri (Milyon $) |
| 1 | ABD | 205 |
| 2 | Çin | 115 |
| 3 | İspanya | 57 |
| 4 | Fransa | 46 |
| 5 | İngiltere | 46 |
| 6 | Tayland | 44 |
| 7 | İtalya | 40 |
| 8 | Almanya | 37 |
| 9 | Hong Kong | 36 |
| 10 | Türkiye | 32 |