Dinleme Türleri

Dinleme dört temel bileşeni olan karmaşık bir süreçtir. Aslında dinleme, bir beceri işidir ve bu beceri birtakım ilke ve yöntemlerle çok daha etkili bir şekilde kullanılabilir. Dinleme türleri 7 farklı kategoride açıklanabilir. Bunlar;

Katılımlı (Aktif) Dinleme:

Dinleme sürecinde konuyla ilgili oluşan soru veya görüşlerin konuşmacıya iletilmesi ve konuşanla iletişim kurulması “katılımlı dinleme” olarak adlandırılır. Katılımlı dinlemede başka bir işle uğraşmamak ve konuşmacı ile göz teması kurmak gereklidir. Konuşmacıdan anlatılanlara açıklık getirmesini istemek, fikir ve duygularını özetlemek katılımlı dinlemenin esasları arasında yer alır. Dinleyici, konuyu daha iyi anlamak, istekte bulunmak veya karmaşık bir probleme çözüm sunmak amacıyla da konuşmacıya sorular sorabilir.

Katılımsız/İzleme Dinleme:

Bu dinleme türü ile dinleme esnasında dinleyicilerin dinledikleri şeyler üzerinde biraz düşünmelerini sağlayarak zihinsel aktivitelerini etkin kılmak amaçlanır. Dinlenilen metnin belli bir süreçten mi bahsettiği, yoksa bir tanım mı ifade ettiği belirlenir. Metnin özelliğine ve metin ile ulaşılmak istenilenlere uygun olarak beyinde “Kim, ne, nerede, ne zaman?” gibi sorulara cevap bulmaları için dinleyiciler yönlendirilir.

Eleştirel Dinleme:

Eleştirel dinleme, birinin söylediğini en iyi şekilde anlamak için onu nasıl dinlediğimizi gözlemleme biçimidir. Eleştirel dinleme, dinlenilenlerin doğru olup olmadığını belirleme eylemidir. Dinleyici konuşulanları dinlerken zihninde “neden, nasıl” gibi soruları bulundurmalıdır. Böylece dikkatle ve eleştirel bir gözle dinlemeyi başarabilir.

Yaratıcı Dinleme:

Yaratıcı dinleme, öğrencilerin dinlediklerini yorumlaması ve bunun sonucunda yeni fikirler üretmesini amaçlar. Bu yöntemin uygulaması iki şekildedir. Bunlardan ilki katılımsız dinleme, diğeri ise katılımlı dinleme yani konuşmacının sözlerinin üzerine üretilen düşünceleri ifade edilir.

Seçici Dinleme:

Olumlu bir dinleme türüdür. Bir insanın ne aradığını bilmesi ve ona göre dinlemesidir. Dinleyicinin, konuşanın söylediği sözlerden sadece kendi ilgilendikleri bölümleri duyarak diğer söylenenleri dinlememe biçiminde gerçekleşen bir dinleme türüdür. Seçerek dinleme, eleştirel dinlemenin girişi kabul edilmektedir.

Not Alarak Dinleme:

Dinleme sürecinde önceden belirlenen konu veya noktalarla ilgili notların alınması ile gerçekleşen dinleme türü “not alarak dinleme” kapsamında değerlendirilir. Böylece dinlenilenlerin daha kolay anlaşılması veya hatırlanması sağlanır. Bu amaçla önceden hazırlanmış not defteri veya çalışma yaprakları kullanılabilir.

Empatik Dinleme:

Dinleyicinin kendisini konuşmacının yerine koyarak kendisinin ne anlamak istediğini değil, konuşmacının ne demek istediğini anlamaya çalıştığı dinleme türüne “empatik dinleme” denir. Empatik dinleme, etkin dinlemeden farklı olarak başkalarının değer yargılarını kavramayı gerektirir. Empati kuran dinleyici, dünyayı konuşanın gördüğü gibi görür, olaylara onların bakışı açısından bakar, neler hissettiklerini anlar.

Etkili Dinlemenin İlkeleri:

• Konsantre olma gücünü geliştirmek: İyi bir dinleyici çevredeki, dinlemeyi bozucu etkenleri dikkate almaz ve kendisini dinlemeye istekli tutar. Konsantrasyonu bozucu gürültü ve sesleri kontrol altına alınmalıdır.
• İlgi alanlarını geliştirmek: İnsanlar kendilerini ilgilendiren konulara daha fazla ilgi duyarlar. İlgi duyulmayan bir konuyu sıkıcı diye nitelendirilip kapatmak yerine araştırmacı bir bilinç taşımak gerekir ki her konuyu ilgiyle dinlenebilsin.
• Konuşmakta olan kişiye doğru bakmak: Bakmak konsantre olmayı sağlar.
• O andaki ihtiyacı saptamak: Karşıdaki insanın o andaki ihtiyacını anlamak, etkili bir dinleyici olmanın bir parçasıdır.
• Söylenen şeye büyük ilgi duyuyormuş gibi görünmek: Karşıdaki kişiye her şeyle odaklanmak demektir. Örneğin; onunla aynı fikirde iseniz başınızı sallayın.
• Konuşmakta olan kişiye doğru eğilmek: İlgi çekici bir konuşmaya doğru eğilme hareketi yapmak karşıdakine onu dinlediğiniz mesajını verir.
• Açıklayıcı sorular sormak: Konuşan kişinin hala dinlenmekte olduğunu belirtir. Daha çok şey anlatmasını sağlar.