Yer ve Zaman

Enlem, bir yerin Dünya’nın Ekvator çizgisine olan açısal uzaklığını ifade eder ve genellikle derece, dakika ve saniye olarak ölçülür.

Boylam, bir yerin Greenwich meridyenine (başlangıç meridyeni) olan açısal uzaklığını ifade eder ve derece, dakika ve saniye cinsinden ölçülür.

Ekinoks, gecenin gündüzle eşit olduğu dönemleri ifade eder.

Oğlak Dönencesi, 23° 27′ güney enlemine karşılık gelirken, Yengeç Dönencesi 23° 27′ kuzey enlemine karşılık gelir. Bu dönenceler, Güneş’in en uzak kuzey ve güney noktalarına ulaştığı enlemi belirtir.

Greenwich, başlangıç meridyeni olarak kabul edilen ve dünya saatlerinin referans aldığı meridyenidir.

Çizgisel Hız, Dünya’nın dönme hızının, her enlemde farklı olduğunu ifade eder.

Özel konum, bir yerin matematiksel ve coğrafi konumunun yanı sıra, jeopolitik önemini de içerir. Bu, coğrafyanın, yerel, bölgesel ve küresel stratejik önemini değerlendirmeyi içerir. Jeopolitik önem, bir ülkenin coğrafi konumu nedeniyle uluslararası ilişkilerdeki rolünü belirler.

Özel konum, bir yerin kendine özgü coğrafi özelliklerinden kaynaklanan konumunu ifade eder. Özel konumuna örnekler şunlar olabilir:

• Çevresi üç tarafı denizlerle çevrili bir yerdedir.
• Ortalama yükseltisi yüksektir, bu nedenle gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark fazladır.
• Zengin petrol kaynaklarına yakın bir konumda bulunur.
• Ekonomik açıdan zengin Avrupa ülkelerine yakındır.
• Önemli boğazlara ve ticaret yollarına sahiptir.
• Yerşekilleri çeşitlilik gösterir, bu nedenle aynı anda dört mevsimi deneyimlemek mümkündür.
• Hem yeraltı hem de yerüstü kaynakları zengindir ve çeşitlidir.
• Üç farklı kıtayı birbirine bağlayan bir konumdadır.
• Uluslararası çeşitli organizasyonların üyesidir.
• Bu bölgede farklı iklim özellikleri bir arada bulunabilir.

Bu özellikler, o yeri benzersiz ve stratejik bir konuma yerleştirir ve çeşitli alanlarda avantajlar sunar. Bu nedenle bu yer, turizm, ticaret ve jeopolitik açıdan önemli bir rol oynayabilir.

Dünya üzerindeki bir noktanın konumunu enlem ve boylam dereceleri ile belirlemek, o yerin matematiksel konumu olarak adlandırılır.

• Türkiye, Ekvator’un kuzeyinde bulunan 36° kuzey enlemi ile 42° kuzey enlemi ve başlangıç meridyeninin doğusunda yer alan 26° doğu boylamı ile 45° doğu boylamı arasında konumlanmıştır.

Türkiye’nin Dünya üzerindeki konumunu belirlemek için hayali çizgilere ihtiyaç vardır. Bu hayali çizgiler, paraleller ve meridyenlerdir.

Paraleller: Bu çizgiler, ekvatora paralel uzandığı varsayılan hayali çizgilerdir.

• Başlangıç paraleli ve en uzun paralel dairesi EKVATOR’dur.
• Toplamda 180 paralel bulunur, 90 tanesi Kuzey Yarımküre, 90 tanesi de Güney Yarımküre içindedir.
• İki paralel arası mesafe her zaman 111 km’dir.
• Türkiye’nin en kuzeyi ile en güneyi arasındaki kuş uçumu uzaklık 6 paralel arasındaki mesafe çarpı 111 km ile hesaplanır, yani 666 km’dir.

Meridyenler: Bu çizgiler, kutuplardan geçen paralellere dikey olarak uzandığı varsayılan hayali çizgilerdir.

• Başlangıç meridyeni GREENWICH meridyenidir.
• İki meridyen arasında 4 dakikalık bir zaman farkı bulunur. Türkiye’nin en doğusu ile en batısı arasında 76 dakikalık bir zaman farkı vardır.
• Toplamda 360 tane meridyen dairesi vardır, 180 tanesi Batı Yarımküre, 180 tanesi Doğu Yarımküre içindedir.
• Meridyenlerin boyları birbirine eşittir.
• Meridyenler arası mesafe yalnızca Ekvator’da 111 km’dir, kutuplara doğru gidildikçe mesafe daralır.

Türkiye, 26° doğu boylamı ile 45° doğu boylamı arasında uzanır. Bu coğrafi konumun etkileri aşağıda sıralanmıştır:

Boylam Etkisi:

• Aynı boylam üzerindeki iki noktanın yerel saatleri her zaman aynıdır.
• Öğle vakitleri, yani güneşin tepe noktasına ulaştığı an, her zaman aynıdır.
• 21 Mart ve 23 Eylül’de güneşin doğuşu ve batışı aynıdır.

Saat Farkları:

• Türkiye’nin ulusal saati başlangıç meridyeni saatinden ileridir.
• Doğu kesimlerinde yerel saat ileridir.
• Türkiye’nin doğusu ile batısı arasında 76 dakikalık yerel saat farkı bulunur.

Türkiye, kuzey enlemi 36° ile 42° arasında değişen enlem derecelerine sahiptir. Bu coğrafi konumun etkileri aşağıda sıralanmıştır:

Kuzey Yarım Küre Konumu:

• Türkiye Kuzey Yarım Küre’de yer aldığı için güneyden kuzeye doğru gidildikçe güneş ışınlarının yere düşme açısı küçülür.
• Bu durum sıcaklığın azalmasına, buharlaşmanın ve denizlerin tuzluluk oranının azalmasına neden olur.
• Gölge boyu uzar, çizgisel hız azalır ve gece ile gündüz arasındaki zaman farkı artar.
• Güneyden gelen rüzgarlar sıcaklığı artırırken, kuzeyden gelen rüzgarlar sıcaklığı azaltır.
• En uzun gündüz 21 Haziran’da, en uzun gece ise 21 Aralık’ta yaşanır.
• 21 Haziran’da yaz mevsimi başlar, 21 Aralık’ta ise kış mevsimi başlar.
• Gölge boyunun en uzun olduğu tarih 21 Aralık, en kısa olduğu tarih ise 21 Haziran’dır.
• Güneyden kuzeye gidildikçe kalıcı kar sınırı azalır, orman, yerleşim ve tarım üst sınırı da azalır.

Dönenceler Dışında Konumu:

• Türkiye, dönenceler dışında bir bölgede yer aldığı için güneş ışınları hiçbir zaman dik düşmez.
• Gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz ve genellikle kuzeye doğru yönelir.

Orta Kuşak Konumu:

• Türkiye, Orta kuşakta bulunur ve dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
• Yıllık sıcaklık farkları fazladır ve Akdeniz iklim kuşağında yer alır, bu nedenle maki bitki örtüsü görülür.
• Batı rüzgarları kuşağında bulunması cephe yağışlarını getirir.
• Güneyde olmasından dolayı buzul şekilleri nadirdir.

21 Haziran:

• 21 Haziran, yaz mevsiminin başlangıcıdır.
• Bu tarihte güneş ışınları dünyaya en dik açıyla gelir.
• Yıl içindeki en uzun gündüz yaşandığı tarihtir.
• Türkiye’de güneyden kuzeye doğru gidildikçe gündüzler uzar.
• Ancak 21 Haziran’dan sonra gündüzler kısalır.
• Bu tarihte yıl içinde en kısa gölge boyu oluşur.

21 Aralık:

• 21 Aralık’ta güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne dik açıyla gelir.
• Bu tarih, Güney Yarım Küre’de yaz mevsiminin, Kuzey Yarım Küre’de ise kış mevsiminin başlangıcıdır.
• Güney Yarım Küre’de en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanırken, Kuzey Yarım Küre’de en kısa gündüz ve en uzun gece yaşanır.
• Güneye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar, güney kutup dairesinin güneyinde gündüz süresi 24 saate ulaşır.

21 Mart – 23 Eylül:

• 21 Mart, ilkbaharın başlangıcı; 23 Eylül ise sonbaharın başlangıcıdır.
• Bu dönemde güneş ışınları dünyaya benzer bir açıyla gelir.
• Gece ve gündüz süreleri her yerde eşittir.
• Aynı meridyen üzerindeki noktalarda güneş aynı anda doğar ve batar.
• Bu tarih aralığında, sabit bir noktadaki cismin gölge boyu eşittir.

Ülkelerin uluslararası ilişkilerinde izledikleri politikaları belirleyen en kritik faktör, coğrafi özellikleridir. Ülkelerin coğrafi konumları ve özellikleri ile siyasi kararları arasındaki bu ilişki, jeopolitik adı verilen bir disiplini oluşturur. Jeopolitik, uluslararası sahnede bir ülkenin gücünü ve rolünü belirleyen anahtar bir unsurdur. Jeopolitik faktörleri üç ana kategori altında toplayabiliriz:

• Değişen Faktörler: Bu kategoride, ülkeler arasındaki ilişkilerde zamanla değişen faktörler yer alır. Örneğin, yeni siyasi liderler, ekonomik gelişmeler veya uluslararası anlaşmalar gibi dinamik unsurlar jeopolitik konumu etkileyebilir.
• Değişmeyen Faktörler: Bu başlık altında, ülkenin coğrafi yapıları gibi temel, uzun vadeli faktörler bulunur. Dağlar, nehirler, denizler gibi coğrafi özellikler, jeopolitik konumu uzun vadeli etkileyen faktörlerdir.
• Zaman: Zaman, jeopolitik konumun değişken bir faktörüdür. Tarihsel olaylar, geçmişten günümüze kadar olan süreçler ve gelecekteki beklentiler, ülkenin siyasi stratejilerini şekillendiren önemli bir zaman boyutudur.

Jeopolitik, uluslararası ilişkilerdeki dinamik etkileşimleri anlamamıza ve ülkelerin dış politikalarını değerlendirmemize yardımcı olan bir alanı temsil eder.

• Anadolu, medeniyetlerin beşiği olarak kabul edilen bir bölgedir. Bu topraklar, Bizans, Türkiye Selçuklu ve Osmanlı Devleti gibi büyük imparatorlukların başkentlerine ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca, Hititler gibi birçok antik uygarlık yaklaşık 4.000 yıl önce bu topraklarda medeniyetin temellerini atmıştır. Dünyanın ilk yerleşim yeri olarak kabul edilen “Göbekli Tepe” de Türkiye sınırları içindedir.
• İstanbul, dünyanın en büyük, tarihi, kültürel, nüfus ve ekonomik açıdan en zengin şehirlerinden biri olarak kabul edilir. Bu şehir, Bizans İmparatorluğu’nun başkenti olması nedeniyle Avrupa’da kutsal bir konuma sahiptir ve her yıl binlerce turisti ağırlar.
• Çanakkale ve İstanbul Boğazları, Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan stratejik geçiş noktalarıdır. Bu bölgeler, tüm dünya için stratejik bir öneme sahiptir, savaşlara neden olmuş ve Türkiye’nin jeopolitik önemini vurgulayan kilit faktörlerdir.
• Anadolu Medeniyetleri Müzesi gibi ünlü müzeleri ziyaret eden bir kişi, Anadolu’nun 15.000 yıllık tarihini en derinden deneyimleyecektir. Bu bölge, tarih ve kültür açısından büyük bir zenginliğe sahiptir ve bu müzeler bu zenginliği ziyaretçilere sunmaktadır.

Türkiye, bulunduğu konum içinde komşu ve bölge ülkeleri için barış, demokrasi, istikrar ve hoşgörü örneği olmayı başarmıştır. Çevre ülkelerine değerlerini yansıtarak her alanda iyi niyetli ve yoğun bir çaba içinde olan Türkiye Cumhuriyeti Devleti şu önemli noktalara sahiptir:

• Orta Doğu ve Hazar Havzası gibi petrol rezervlerinin zengin olduğu bölgeler ile mühim deniz taşımacılığı yollarının kavşağında bulunan Akdeniz Havzası içindedir.
• SSCB (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) ve Yugoslavya’nın dağılması gibi büyük değişimlere tanıklık eden Balkanlar, dünyanın kanayan yaraları olarak isimlendirilen Kafkasya, arayış içinde olan Orta Asya ve dünya ticaretinin 1/4’üne sahip Avrupa gibi farklı bölgelerle iç içedir.
• Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya’daki petrol ve doğal gazın batıya ulaştırılması için belirlenen güzergâhların en önemlisi üzerindedir. Bu nedenle Türkiye, doğu-batı ve kuzey-güney enerji güzergâhları üzerinde güvenilir ve istikrarlı bir ülkedir.
• Coğrafi konumu sayesinde Türkiye, birçok farklı siyasi, askeri, ekonomik ve ticari küresel ve bölgesel ölçekteki kuruluşlara üyedir.

Türkiye’nin bu coğrafi avantajları ve dış politika yaklaşımı, bölgesinde ve dünya genelinde barış, işbirliği ve istikrarın sağlanmasına önemli katkılarda bulunmaktadır. Bu nedenle Türkiye, uluslararası ilişkilerde önemli bir rol oynamaktadır.