2. Ünite 1. Bölüm: Geçmişten Geleceğe Şehir ve Ekonomi Özeti
Ekonomik faaliyetler, coğrafya biliminin bakış açısına göre insanların yaşam ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekleştirdiği tüm faaliyetleri içerir. Bu faaliyetler, toplumsal yapı, kültür ve günlük yaşam üzerinde etkili olur. Ekonomik etkinliklerin türü, yaşanılan bölgeye ve toplumun ihtiyaçlarına bağlı olarak farklılık gösterir. Bu ekonomik etkinlikler, sosyal ve kültürel hayatı da etkiler.
- Tarım ve Hayvancılığa Dayalı Ekonomik Faaliyetler:
Tarım ve hayvancılığa dayalı ekonomik faaliyetlerin yoğun olduğu bölgelerde, nüfusun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşar. Bu bölgelerde insanların günlük yaşamları, toprak işleri, hasat zamanları ve hayvan bakımı gibi faaliyetlere bağlı olarak şekillenir. - Turizme Dayalı Ekonomik Faaliyetler:
Turizm ağırlıklı bölgelerde ekonomik değişimlerin yanı sıra sosyal, kültürel ve çevresel değişiklikler de yaşanır. Turizm, bu bölgelerde yaşayan insanların dünya görüşlerini, anlayışlarını ve farklı ülkelerden gelen insanlarla ilişkilerini etkileyebilir. - Sanayi ve Hizmet Sektörüne Dayalı Ekonomik Faaliyetler:
Sanayi ve hizmet sektörüne dayalı ekonomik etkinliklerin yoğun olduğu kentlerde, ekonomi kent yaşamını ve kültürünü şekillendiren belirleyici bir role sahiptir. Kentte yaşayan insanların evleri, iş yerleri, sosyal ilişkileri ve boş zamanlarını değerlendirme şekilleri, sosyal yaşamlarını büyük ölçüde etkiler.
Şehirleşme, insanların göçebe yaşam biçiminden yerleşik hayata geçmeleriyle başlamıştır. Tarımın gelişmesi, yerleşik hayata geçişi hızlandırmıştır. İlk şehirler, tarım alanlarına yakın bölgelerde oluşmuş ve büyümüştür. Sanayi Devrimi ile birlikte ise şehirlerin nüfusu ve ekonomisi hızla büyümüş, dünya genelinde büyük yerleşimler ortaya çıkmıştır.
Sanayileşme, kalkınma ve küreselleşmenin sembolü haline gelmiştir. Sanayileşme, bir ülkenin veya bölgenin ekonomik ve toplumsal yapısında temel değişiklikler getiren bir süreci ifade eder. Sanayi, insanların ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli aletlerin üretimini mümkün kılmıştır. Bu nedenle şehirler, sunduğu iş fırsatları nedeniyle büyük göç dalgalarına ev sahipliği yapmıştır.
Önemli Notlar:
- Şehirlerin çekiciliği, ekonomik fırsatlarını artırmasıyla büyük ölçüde bağlantılıdır.
- Sanayileşme ve ekonomik büyüme, şehir nüfusunun hızla artmasına neden olmuştur.
- Sanayi Devrimi’nin etkileri dünya çapında hissedilmiş ve kentleşme hızlanmıştır.
Bu değişiklikler, coğrafi, sosyal ve kültürel açıdan büyük etkilere yol açmıştır. Gelecekte de şehirlerin önemi ve nüfusu artmaya devam edecektir.
Kentleşme Kaynaklı Ana Sorunlar
Kentleşme süreci, birçok önemli sorunu beraberinde getirebilir. İşte bu sorunlardan bazıları:
- Plansız Kentleşme ve Gecekondu Sorunu: Kentlerin hızlı ve plansız büyümesi, gecekondulaşma gibi sorunları doğurur. Bu durum altyapı eksikliklerine, plansız yapılaşmaya ve yaşam kalitesinin düşmesine yol açar.
- Çevre Sorunlarının Artması: Kentlerde sanayileşme ve trafik gibi faktörler, hava ve su kirliliği gibi çevresel sorunları artırır. Bu da insan sağlığına zarar verir.
- İşsizlik Artışı: Kentlerde yoğun nüfus ve işsizlik oranları, ekonomik sorunları büyütebilir. İş arayanların sayısı iş imkanlarını aşarsa, işsizlik artar.
- Trafik Yoğunluğu: Kentlerdeki büyük nüfus, trafik sıkışıklığına ve ulaşım sorunlarına neden olur. Bu, zaman kaybına ve stres faktörlerine yol açabilir.
- Tarım ve Orman Kaybı: Kentleşme, tarım arazilerinin ve ormanların kaybına neden olabilir. Bu da gıda üretimi ve doğal yaşam için tehdit oluşturur.
- Gürültü Kirliliğindeki Artış: Yoğun şehir yaşamı, gürültü kirliliğini artırır. Bu da insanların yaşam kalitesini düşürür ve sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Kent İçi Yeşil Alanların Daralması: Şehirlerin büyümesi, yeşil alanların azalmasına ve doğal yaşamın tahrip edilmesine neden olabilir.
- Güvenliğin Azalışı: Büyük kentlerde suç oranları genellikle daha yüksektir. Bu da güvenlik sorunlarını artırabilir.
Nüfus ve Su Sorunları
Dünya nüfusu hızla artmaktadır ve bu, önemli sorunlara yol açmaktadır. Su kaynaklarının sınırlı olması, kullanılabilir tatlı su ihtiyacını daha da acil hale getirir. BM’nin tahminlerine göre, su kıtlığı nedeniyle 2025 yılına kadar 700 milyondan fazla insan göç etmek zorunda kalabilir.
Şehirlerin Geleceği
Gelecekte, ekonomik faaliyetlerin merkezi olan şehirler daha da önem kazanacaktır. Dünya nüfusunun 2050 yılında 9 milyara çıkması bekleniyor ve bu da şehirlerde yaşayan nüfusun artmasına neden olacak. Şehirler, ekonomik zenginlikleri ve iş fırsatları nedeniyle cazibe merkezleri olmaya devam edecektir.
Tarım ve Gıda Üretimi
Dünya nüfusunun artması, gıda ihtiyacını artırır. 2050 yılına gelindiğinde, küresel gıda talebini karşılamak için %70 daha fazla üretim gerekebilir. Bu nedenle bilim insanları, dikey çiftçilik gibi yeni tarım modellerini geliştirmekte ve sürdürülebilir gıda üretimine odaklanmaktadır.
Şehirleşme ve nüfus artışı gibi sorunlar, gelecekte daha fazla dikkat gerektiren küresel konular olmaya devam edecektir. Bu sorunlara çözüm bulmak, sürdürülebilir bir gelecek için önemlidir.
- Geçmişten ekonomiden günümüz ve geleceğin ekonomisine değişen unsurlar:
Tablo:
| Değişim Unsuru | Eski Ekonomi | Günümüz ve Geleceğin Ekonomisi |
|---|---|---|
| Üretim ve rekabet alanı | Sermaye, iş gücü | Global |
| Teknolojiyi belirleyen faktör | Makineleşme | Yenilik, icatlar ve bilgi |
| AR-GE’ye verilen önem | Düşük, orta | Dijitalleşme |
| Gerekli eğitim | Mesleki diplomaya yönelik | Yüksek |
| İstihdamın doğası | İstikrarlı | Yaşam boyu öğrenim |
| Beşeri sermaye | Üretim odaklı | Risk ve fırsatlarla dolu |
| İş gücü | Önemli | Müşteri odaklı |
| İş gücü yapısı | Kalifiyeli değil veya belirli bir alanda uzman | Daha az önemli |
| Büyümeyi belirleyen faktör | Tarım ve sanayi sektörü ağırlıklı | Bilgi tecrübe ve çok yönlü beceri sahibi |
| Sektörel yapı | Ulusal | Hizmet sektörü ağırlıklı |
Teknolojinin İnsana ve Doğaya Etkileri
Olumlu Etkiler:
- Mal ve Hizmet Üretiminde Artış: Teknolojik gelişmeler, mal ve hizmet üretimini artırabilir, verimliliği artırabilir ve daha fazla çeşitlilik sunabilir.
- Yeni İş Sahaları: Teknoloji, yeni iş alanlarının oluşturulmasına katkı sağlayabilir. Bilgi teknolojileri, yazılım geliştirme, veri analitiği gibi alanlar yeni iş fırsatları sunar.
- Daha Yüksek Hayat Standardı: Teknoloji, insanların yaşam standartlarını artırabilir. İleri tıp teknolojileri, daha iyi sağlık hizmetleri ve yaşam konforu sağlayabilir.
- İş Gücü Miktarında Azalma: Otomasyon ve robotik teknolojiler, bazı işlerin otomatikleştirilmesine ve insan iş gücü miktarının azalmasına yol açabilir.
Olumsuz Etkiler:
- Çevre Sorunları: Teknolojinin yaygın kullanımı, çevre sorunlarına neden olabilir. Sanayi üretimi ve enerji tüketimi gibi faktörler çevre kirliliğini artırabilir.
- İşsizlik: Otomasyon ve yapay zeka, bazı işleri insanların yerine getirmesine gerek kalmadan yapabilir. Bu da işsizliği artırabilir.
- Doğal Kaynakların Tükenmesi: Teknolojinin büyümesi doğal kaynakların hızla tükenmesine yol açabilir. Özellikle değerli madenlerin rezervleri azalabilir.
- Sosyal ve Psikolojik Sorunlar: Teknolojinin hızlı ilerlemesi, sosyal ilişkileri ve kişisel sağlığı olumsuz etkileyebilir. Dijital bağımlılık, psikolojik sorunlara neden olabilir.
Uzay Madenciliği:
Dünya nüfusunun artması ve doğal kaynakların azalması, uzay madenciliği gibi alternatif kaynak arayışlarını gündeme getirmiştir. Uzaydaki asteroitlerden maden çıkarılması, değerli elementlerin temin edilmesine katkı sağlayabilir. Özellikle tükenmekte olan maden rezervlerinin yerine konulması için uzay kaynaklarının kullanımı düşünülmektedir.