El Emeğinden Makineleşmeye

Sanayi İnkılabı Öncesindeki Üretim Organizasyonları

Sanayi İnkılabı öncesi üretim organizasyonları dört temel kategoriye ayrılmıştır.

1. Kölelik Düzeni: İnsanlık tarihinin ilk bilinen toplumsal yapısı olan köleci toplum düzenidir.
2. Feodal Düzen: Orta Çağ’da feodal sistem üzerine kurulu bir toplum düzeni ve üretim modeli bulunuyordu.
3. Atölye Tipi Üretim: Atölye tipi üretimde, belirli bir zanaat alanında uzmanlaşmak için gereken becerilerin kazanılması önemliydi. Genel olarak usta, kalfa ve çırak olarak sınıflandırılan çalışanlar bulunuyordu.
4. Manifaktür (İmalat) Dönemi: Manifaktür, XVI. yüzyıl ile XIX. yüzyıl arasındaki bir dönemi ifade eder ve makine yardımıyla yapılan üretimi temsil eder. Bu dönemde fabrika sistemi doğru bir geçiş gerçekleşti.

Endüstriyel Üretime Geçiş

XVIII. yüzyılda, sanayi hamleleri küçük imalathanelerin kurulmasıyla başladı ve bu ön sanayileşme, Sanayi İnkılabı’nın temelini atmıştır. İnsan, hayvan, su ve rüzgâr gücü ile çalışan atölyeler ve tesisler mevcuttu. Lonca sistemi esnaf ve zanaatkârların faaliyetlerini yürüttüğü bir yapıya sahipti. Ancak Adam Smith’in “Milletlerin Zenginliği” adlı eseri, loncaların yeni üretim yapılarına uyum sağlayamadığını ve kapatılması gerektiğini savundu.

Sanayi İnkılabı, makine gücünün egemen olduğu üretim tarzına işaret eder. İngiltere’de 1760’ta James Watt’ın buhar makinesini icat etmesi ile başlayan bu dönemde insan gücünün yerine makine kullanımı hız kazandı. Tekstil sektöründe başlayan bu üretim tarzı diğer sektörlere de yayıldı ve yeni teknolojik gelişmelerle üretim hızı ve miktarı arttı.

Klasik üretim ile endüstriyel üretim arasındaki farklar ise şu şekildedir:

Klasik Üretim (Zirai Üretim ve Zanaat Üretimi)

• El emeğiyle üretim vardır.
• Üretim küçük atölyelerde sınırlıdır.
• Geleneksel eğitimden yararlanılır.
• Basit üretim teknolojisi kullanılır.
• Çalışan sayısı sınırlıdır.
• Üretim araçlarının mülkiyeti zanaatkârdadır.
• Üretim ve satış aynı mekânda gerçekleşir.

Endüstriyel Üretim

• Makineleşme ön plandadır.
• Üretim fabrikalarda seri şekilde gerçekleşir.
• Modern eğitimden faydalanılır.
• Gelişmiş teknolojiler kullanılır.
• Çalışan sayısı binlerle ifade edilir.
• Üretim araçlarının mülkiyeti fabrika sahibine aittir.
• Üretim fabrikalarda yapılırken satışlar iç ve dış pazarlarda gerçekleşir.