Emeviler

Emevi Hanedanlığı, İslam tarihinde önemli bir dönemi temsil ederken, başa geçme yöntemi ve halifelik konusundaki tartışmalar İslam toplumunda derin etkiler yaratmıştır. Bu dönemdeki başa geçme olayları ve sonuçları şu şekildedir:

Emevilerin kurucusu Muaviye, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadı ve ona karşı bir rekabet başlattı. Bu rekabet, Sıffin Savaşı gibi çatışmalara yol açtı.

Sıffin Savaşı sonucunda taraflar hakemlere başvurma kararı aldılar. Hakemlerin sonucu açıkladığı sırada, Hz. Ali’nin hakemi Ebu Musa el-Eş’ari, onun halifeliğini sona erdirdiğini açıkladı. Muaviye’nin hakemi Amr ibn As ise Muaviye’yi halife ilan etti.

Bu karar, çoğunlukla Müslümanlar tarafından adil bir şekilde kabul edilmemiştir. Özellikle Hz. Ali’nin taraftarları, hakemlerin kararının hileli olduğunu ve adaleti sağlamadığını savunmuşlardır. Bu, İslam toplumu içinde derin bölünmelere ve sonraki dönemlerdeki siyasi çatışmalara yol açmıştır.

Emevilerin iktidara gelme yöntemi, İslam toplumunda adaletin ve şura (danışma) prensibinin sorgulanmasına neden oldu. Bu olaylar, Müslümanlar arasında farklı görüşlerin ve mezheplerin oluşmasına katkıda bulundu.

Emevi Devleti’nin bu başa geçme yöntemi, tarih boyunca İslam dünyasında tartışma konusu olmuş ve birçok Müslüman tarafından eleştirilmiştir. Bu olaylar, İslam toplumunun siyasi ve dini yönden karmaşık bir döneme girmesine neden olmuştur.

Emevi Devleti Özellikleri

Emevi Devleti’nin bazı önemli özellikleri şunlardır:

1. Başkentin Taşınması: Muaviye döneminde İslam Devleti’nin başkenti Mekke’den Şam’a taşınmıştır. Bu, İslam Devleti’nin merkezinin değiştirilmesi ve Emevilerin daha merkezi bir konumda olmalarını sağlamıştır.
2. Halifelik Sistemi: Emevi döneminde halifelik artık bir konsey tarafından seçilmiyor, yerine babadan oğula geçen bir saltanat halini almıştır. Bu, insanların seçme hakkını ortadan kaldırmış ve yönetimi bir aileye bırakmıştır.
3. Savaşlar ve Fetihler: Emeviler döneminde İslam Devleti birçok savaşa girmiş ve fetihler gerçekleştirmiştir. İslam’ı yayma amacıyla kılıç zoruyla fetihlerde bulunmuşlardır. Özellikle Türkistan bölgesi, Bizans İmparatorluğu ve Kuzey Afrika’nın fethi gibi önemli fetihler gerçekleştirilmiştir.
4. İrkcı Politika: Abdülmelik döneminde ırkçı bir politika izlenmiştir. Bu politika, İslam’ı kendi etnik kimliklerine dayandırarak diğer grupları dışlamış ve İslam’ın zorla yayılmasına yol açmıştır.
5. Ayaklanmalar ve Direniş: Emeviler döneminde İslam Devleti’nin sınırları genişlemiş, ancak bu genişleme sırasında birçok yerel halk ayaklanmalara girişmiştir. Özellikle Berberi ayaklanmaları, Müslümanlığın zorla yayılmasına karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır.
6. Din ve Yaşam Özgürlüğü: Emeviler döneminde Müslüman olmayanlar, ayrımcı politikalara tabi tutulmuş, vergilendirilmiş ve Müslüman olmayan topluluklara baskı yapılmıştır. Bu, insanların inanç özgürlüğünü ve yaşam özgürlüğünü tehdit etmiştir.

Emevi Devleti’nin bu özellikleri, dönemin yönetim tarzını, fetih politikalarını ve toplum içindeki etkilerini yansıtmaktadır.

Mevali Politikası Nedir?

Emevi döneminde uygulanan “Mevali politikası” Arap olmayan Müslümanlara yönelik ayrımcı uygulamaları ifade eder. Bu politika, Emevilerin Arap milliyetçiliğini ve Arap üstünlüğünü vurgulamak amacıyla devletteki Arap olmayan Müslümanlara karşı uyguladıkları politikaları içerir. İşte Mevali politikasının ana unsurları:

1. Arapça Resmi Dil: Emeviler, Arapça’yı resmi dil olarak belirlediler ve bu dil dışında olanları ikinci sınıf vatandaşlar olarak gördüler. Bu, Arap olmayan Müslümanların resmi işlerde ve yönetimde dezavantajlı olmalarına neden oldu.
2. Mevali Tanımı: Arap olmayan Müslümanlar için “Mevali” terimi kullanıldı. Bu terim, Müslüman olmalarına rağmen Arap olmayanları küçümsemeyi ve ayrımcılık yapmayı ifade eder.
3. Devlet Görevleri ve Evlilik: Arap olmayan Müslümanlara devlet görevleri verilmedi, yüksek mevkilere getirilmediler ve kız verilmedi. Bu, bu toplulukların devlet içindeki etkinliklerini sınırladı.
4. Ağır Vergiler: Arap olmayan Müslümanlara ağır vergiler uygulandı, bu da ekonomik olarak zor bir duruma düşmelerine neden oldu.

Mevali politikası, Arap milliyetçiliği ve üstünlüğünün bir yansımasıydı ve Müslüman olmalarına rağmen Arap olmayan Müslümanları ayrımcılığa tabi tuttu. Bu politika, İslam topluluğu içinde birlik ve beraberliği zayıflatarak, iç huzursuzluklara ve ayaklanmalara yol açtı. Özellikle Emevi Devleti’nin sınırlarının çok genişlemesi, merkezi yönetimin zayıflamasına ve vilayetlerde keyfi uygulamalara neden oldu. Bu faktörler, Emevi Devleti’nin yıkılmasında etkili oldu.

Emevilerin İstanbul Kuşatması

Emeviler döneminde, İstanbul’un Mavi döneminde (669-674 yılları) yeni kurulan donanma tarafından kuşatıldığı bilinmektedir. Ancak bu kuşatmalarda İstanbul ele geçirilememiştir. Bu başarısızlığın temel nedenleri arasında İstanbul’un sağlam surlarla çevrili olması, Emevilerin kendi ordularının dışındaki güçlere güvenmemesi, iklim farklılığına uyum sağlayamamaları, İstanbul’un merkeze uzaklığı ve Bizans’ın savunma amaçlı olarak denize atılabilen “grejuva” adı verilen Rum Ateşi ile savunma yapması bulunmaktadır. İslam tarihinde önemli bir yere sahip olan İstanbul, Emeviler tarafından işgal edilememiş ve uzun bir süre Bizans İmparatorluğu’nun kontrolünde kalmıştır.

Kerbela Olayı Nedir?

Kerbela Olayı, İslam tarihinde büyük bir öneme sahip olan ve Hz. Muhammed’in soyundan gelen İmam Hüseyin’in trajik ölümünü anlatır. Bu olay, İslam’ın erken dönemlerinde yaşanan siyasi ve dini bir çatışmanın sonucunda gerçekleşmiştir. Muaviye’nin halifeliğinin ardından, yerine oğlu Yezid’in geçmesi gerekiyordu, ancak Ali’nin soyundan gelen Hüseyin’e bağlı olan Kûfe halkı, onu Kûfe’ye davet etti. Hüseyin, bu daveti kabul ederek ailesiyle birlikte Kûfe’ye gitti.

Kerbela’da Hz. Hüseyin’in küçük bir grup taraftarıyla Yezid’in büyük bir orduyu karşısında geldiği bir çatışma yaşandı. Sonuç olarak, Hz. Hüseyin ve yanındakilerin ölümüne neden olan kanlı bir olay meydana geldi. Hz. Hüseyin’in ailesi esir alındı. Bu olay, Müslümanlar tarafından peygamberin soyundan gelenlere yönelik bir zulüm olarak kabul edilir. Kerbela Olayı, Emevilerin sonraki dönemlerde Müslüman ayaklanmalarının tetikleyicisi olarak görülmesine yol açmıştır. Bu trajik olay İslam tarihinde büyük bir öneme sahiptir ve Şii İslam’ın önde gelen bir trajedisidir.

Emeviler Döneminde Türkler ve Emevilerin Yıkılma Nedenleri

Emeviler döneminde Türkler:

Emevilerin Arap olmayan Müslümanlara yönelik politikaları Türkleri de etkilemiştir. Emeviler, Arap olmayanlara ağır vergiler uygulamış ve onlara “Mevali” adını vererek onları ikinci sınıf vatandaşlar olarak görmüşlerdir. Bu politika Türklerin İslamiyet’i benimsemelerini engellemiştir. Emeviler, İslam Devleti’nin yönetiminde Irak’ı kapsayan genel valiliği Haccac’a vermiş ve bu da Horasan’da önemli bir komutan olan Kuteybe bin Müslim’i görevlendirmiştir. Bu kararlar çatışmalara yol açmıştır. Emeviler, bölgede İslamiyet’i yaymaktan ziyade fetihlere odaklanmış ve Müslüman olmalarına rağmen yerel halka ağır vergiler yüklemişlerdir. Bu nedenle Türklerle Araplar arasında çatışmalar yaşanmış ve savaşlar başlamıştır. Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri ancak 751 yılındaki Talas Savaşı sonrasında gerçekleşecektir. Bu döneme kadar Türkler, İslamiyet’e mesafeli durmuş ve Emevilere destek vermemişlerdir. Türklerin asıl sorunu Emevilerle olduğu, Abbasiler döneminde Müslümanlığı kabul ettikleri zaman açıkça görülmüştür.

Emevilerin Yıkılma Nedenleri:

Emeviler, Arap milliyetçiliği ve Hz. Muhammed’in soyuna karşı yapılan olumsuz davranışlar nedeniyle Müslümanlar arasında sevilmezdi. Ayrıca Hz. Ali taraftarları (Şiiler) ve Hz. Abbas soyundan gelenler, Emevi yönetimine karşı çalışmalar yürüterek Emevilerin düşüşüne katkıda bulunmuşlardır. Müslümanlar, Emevi yönetiminden memnun değildi ve bu faktörler Emevi Devleti’nin sonunu getiren etkenlerin başında gelir.

Emevi Devleti’nin İslamiyet Üzerindeki Etkileri ve İddiaların Değerlendirilmesi

1. İDDİA: Emevi Devleti bir Müslüman Devleti değil, Arap Devleti’ydi.
   • DEĞERLENDİRME: Emevi Devleti, İslam’ı devlet dini olarak kabul etmiş ve İslam’ı yayma amacı gütmüştür. Bu nedenle Arap Devleti değil, Müslüman Devleti olarak kabul edilir.
2. İDDİA: Emevi Devleti kısa dönem yaşamış bir devlet olduğu için İslamiyet’i hiç etkilememiştir.
   • DEĞERLENDİRME: Emevi Devleti, yaklaşık 90 yıl süren bir dönemi kapsar. Bu süre zarfında İslam dünyası önemli siyasi, kültürel ve toplumsal değişiklikler yaşamıştır. Emeviler, İslam dünyasının erken dönemlerinde önemli rol oynamışlardır.
3. İDDİA: İslamiyet’in kesin ve belirli bir yazılı kaynağı, Kur’an-ı Kerim, olduğu için Emevi Devleti İslamiyet’i etkileyememiştir.
   • DEĞERLENDİRME: Emevi Devleti, Kur’an-ı Kerim’i temel dini metin olarak kabul etmiş ve İslam’ı yayma amacı gütmüştür. Ancak yönetimin dini yorumları ve uygulamaları zaman zaman eleştirilere yol açmıştır.
4. İDDİA: Emevi Devleti eski ve yabancı kültürlerin etkisinden kurtulamadığı için İslamiyet’i tam olarak benimseyememiş bu nedenle de İslamiyet üzerinde bir etkisi olmamıştır.
   • DEĞERLENDİRME: Emeviler, İslam’ı devlet dini olarak kabul etmişler ve İslam’ı yayma amacı gütmüşlerdir. Ancak yerel kültürel etkilerin bazı bölgelerde devam ettiği gözlemlenmiştir.
5. İDDİA: Emevi Devleti küçük topraklara sahip olduğu için İslamiyet’i yeterli şekilde dünyaya yayamamış dolayısıyla da İslamiyet üzerine etkisi olmamıştır.
   • DEĞERLENDİRME: Emeviler, İslam’ı Orta Doğu ve Kuzey Afrika’ya yaymışlardır. Bu bölgelerde İslam’ın kalıcı bir şekilde yerleşmesine katkıda bulunmuşlardır.
6. İDDİA: Emeviler Müslüman değildir. İslam Devleti’ni yönetmeye başlamaları, nedeni Hz. Osman’ın öldürülmesi olarak gösterilen sülaleler arası bir anlaşmazlığın sonucudur. Dolayısıyla İslamiyet hakkında hiçbir bilgiye sahip olmadıkları için İslamiyet’i etkileyememişlerdir.
   • DEĞERLENDİRME: Emevi yönetimi Müslümandı ve İslam’ı devlet dini olarak kabul etmişlerdir. Ancak İslam dünyasındaki bazı iç çatışmaların bir sonucu olarak iktidara gelmişlerdir.
7. İDDİA: İslamiyet’e ait olan halifelik düzeni yerine Emeviler saltanatı getirmiştir. Böylece Emevi Devleti, İslamiyet’in yolundan gitmeyip kendisine göre yeni bir düzen kurduğu için İslamiyet üzerinde etki gösterememiştir.
   • DEĞERLENDİRME: Emevi Devleti, İslam dünyasında halifeliği sürdüren ilk Müslüman devletlerden biriydi. Ancak halifelik konusundaki anlaşmazlıklar, Emevi Devleti’nin kurulmasına yol açmış olabilir.
8. İDDİA: Emeviler fethettikleri ülkelere Arap dili ve kültürünü zorla kabul ettirmişlerdir. Hoşgörülü olmayan bu politika İslamiyet’in yayılmasına engel olmuş ve Emevi Devleti’nin İslam üzerinde etkili olmasını engellemiştir.