Bitki Biyolojisi: Bitkilerde Eşeyli Üreme
Bu konu anlatımını okumadan önce, bitkileri sınıflandırma notlarınızı incelemenizi öneririz.
Bu konu anlatımında çiçekli bitkilerin üreme sürecini, bitkilerde bulunan çiçeklerin önemini, bitki üreme hücrelerinin oluşumunu ve mayoz bölünmeden sonra mitoz bölünmenin gerçekleştiğini öğreneceksiniz. Konuyu altı başlıkta açıkladık.
1) Çiçeğin Yapısı ve Kısımları
Çiçek, tohumlu bitkilerin üreme organıdır. Bitkiler çeşitlerine göre farklı zamanlarda, farklı şekillerde çiçek açarlar. Çiçek sürgünleri belirli bir uzunluğa kadar büyüyebilir.
Açık Tohumlular
Yukarıdaki görselden tohumlu bitkilerin açık ve kapalı tohumlu olmak üzere 2’ye ayrıldığını görüyoruz. Açık tohumlu bitkilerin çiçeklerine kozalak denir. Kozalaklar, şekildeki gibi bir eksenin etrafına sarmal olarak dizilmiş kozalak pullarından oluşur. Kozalak denince akla gelen genellikle dişi kozalaklardır. Polen üreten erkek kozalaklar, erişkin dönemlerinde bile çok iri olmazlar ve dikkat çekmezler.
Erkek kozalakların ürettiği polenler dişi kozalaklara rüzgar gibi doğal faktörlerle ulaşır. Döllenme gerçekleştikten sonra tohumlar dişi kozalağın üzerinde açıkta bulunur.
örnek bir kozalak
Kapalı Tohumlular
Kapalı tohumlular, daha gelişmiş ve karmaşık bir çiçek sistemine sahiptir. Kapalı tohumlu bitkilerin çiçeğinin yapısında; çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ bulunur.
- Çanak Yaprak: Çoğunlukla yeşil renkte olan ve çiçeği dışında bulunan yapıdır. Çiçek tomurcuk olduğunda korunmasına yardımcı olur.
- Taç Yaprak: Arı gibi tozlaşmaya yardım eden böcekleri çekmek için renkli olan çiçek yapraklarıdır.
- Erkek Organ: Başçık ve sapçık olmak üzere iki kısımdan oluşur. Başçıkların içinde dört bölmeli yapılar bulunur. Bu yapıların içinde polen keseleri bulunur. Başçıklar, sapçıklarla çiçek tablasına bağlanır.
- Dişi Organ: Dişi organ 3 kısımdan oluşur. Ovaryum (yumurtalık), dişicik borusu ve tepecik. Tepecik, polenlerin tutunması için bir yüzey oluşturur. Dişicik borusu, tepecikten yumurtalığa kadar olan kısımdır. Yumurtalıkta ise ileride tohuma dönüşecek tohun taslakları bulunur. Tohum taslakları bir sapla yumurtalığa bağlıdır.
Bitkilerde bu yapıların hepsi bulunuyorsa tam çiçek denir. Bu kısımlardan bir veya birkaçı eksik ise eksik çiçek denir. Bir eksik çiçek, sadece erkek organ bulunduruyorsa erkek çiçek, dişi organ bulunduruyorsa dişi çiçek denir. Erkek ve dişi çiçekler aynı bitkide ise tek evcikli, farklı bitkilerde ise iki evcikli bitki denir.