9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı konuları

Şiir Türleri

 

Şiir Türleri

Lirik Şiir

Duyguların ve düşüncelerin coşkulu bir biçimde dile getirildiği şiir türüne lirik şiir denir. Eski Yunan’da “lir” adı verilen bir çalgı eşliğinde okunduğu için bu adı almıştır.

Genellikle aşk, gurbet, özlem, ölüm gibi temaların işlendiği şiirler lirik özellik gösterir. Lirik şiir, okuyucuya derin bir duygu yoğunluğu yaşatmayı ve estetik bir haz verme amacını güder. Bu şiir türünde akıcılık, coşku ve duygusallık ön plandadır. Divan edebiyatında özellikle gazeller, murabbalar ve şarkılar; Halk edebiyatında ise koşmalar ve semailer lirik şiir örneklerindendir. Yunus Emre, Fuzuli, Baki, Nedim, Karacaoğlan, Ahmet Haşim ve Yahya Kemal gibi şairler, lirik şiirleriyle tanınırlar.

Çocukluğum
Çocukluğum, çocukluğum…
Uzakta kalan bahçeler,
O sabahlar, o geceler,
Gelmez günler çocukluğum
Çocukluğum, çocukluğum…
Bir çekmecede unutulmuş,
Senelerle rengi solmuş,
Bir tek resim çocukluğum.
                        Ziya Osman Saba

Pastoral Şiir

Doğa güzelliklerini, kır ve doğa sevgisini, orman, yayla, dağ, köy ve çoban yaşamını, bunlara karşı duyulan özlemleri anlatan şiir türüdür.

Şair doğa karşısındaki duygularını ifade ediyorsa “idil”, bir çobanla karşılıklı konuşuyormuş gibi anlatıyorsa “eglog” adını alır. Pastoral şiir, genellikle doğanın huzur verici ve içsel güzelliklerini vurgular. Şairler, bu türdeki eserlerinde çoğunlukla kırsal yaşamın sakinliğini, pastoral sahneleri ve doğanın zenginliklerini betimlerler. Bu tür, aynı zamanda insanın doğayla uyum içinde yaşama özlemini ve doğanın içsel bir güç kaynağı olarak görülmesini ifade eder. Ünlü pastoral şairler arasında Vergilius, Theocritus ve Edmund Spenser bulunmaktadır.

Kırlara açılırız çıngıraklarımızla.
Okuma yok, yazma yok, bilmeyiz eski, yeni.
Kuzular bize söyler yılların geçtiğini,
Arzu, başlarımızdan yıldızlar gibi yüksek;
Önümüzde bir sürü, yanımızda bir köpek
Kemalettin Kamu

Epik Şiir

Epik sözcüğü Yunanca “epope” sözcüğünden türemiştir. Tarih öncesi dönemlere ait, tanrılar, tanrıçalar, yarı tanrılar ve kahramanlarla ilgili olağanüstü olayları konu alan şiir türüne “epope” veya “destan” denir. Bu tür metinlerde kullanılan anlatım epik (destansı) anlatımdır.

Destanlar veya epopeler, genellikle milletlerin yazı öncesi dönemlerinde oluşmuştur. Sözlü edebiyatın önemli bir parçası olan destanlar, bir milletin tarihini ve toplumsal olaylarını etkileyen kahramanlıkları anlatan hikayeler şeklindeki şiirlerdir. Bu eserler, toplumların kültürlerini, değerlerini ve tarihî birikimlerini yansıtan önemli birer kaynaktır. Destanlar genellikle sözlü geleneğe dayalı olarak kuşaktan kuşağa aktarılmış ve zaman içinde değişikliklere uğramıştır. Homeros’un “İlyada” ve “Odysseia” destanları, antik Yunan edebiyatının önemli örneklerindendir. Aynı şekilde, Türk edebiyatında da “Dede Korkut Kitabı” gibi destanlar önemli bir yer tutar.

Çalın vezirin borusun
Dostu gafil koman girsin
Koyverin asker yürüsün
Gaziler Bağdat üstüne

Demirc’oğlu sözün haktır
Hiç sözünde hilâf yoktur
Osmanî’de gayret çoktur
Kırılır Bağdat üstüne 
DEMİRCİOGLU

Didaktik Şiir

Bilgilendirmek, öğretmek, eğitmek amacıyla yazılmış şiire “öğretici (didaktik) şiir” denir. Türk edebiyatında pek çok örneği bulunan bu tür, genellikle dinî, ahlâkî eserlerle başlamıştır. Daha sonra efsane, fıkra, masal ve yergi gibi farklı konularda da didaktik şiirler ortaya çıkmıştır. Didaktik şiir, okuyucusuna bilgi verme, ahlaki değerleri aktarma veya belirli bir konuda öğretici olma amacını taşır. Özellikle Divan edebiyatında öğretici şiirler, vezin ve kafiye kurallarına uygun bir şekilde yazılmıştır. Bu türdeki eserler genellikle öğüt verme ve ahlaki değerlere vurgu yapma amacını güder.

Atabetü’l Hakayık
Dostum diye inanıp sır söyleme sakın
Ne kadar olsa da güvenilir ve yakın
Sırrın sende bile durup gizlenmezken
Durur mu hiç dostunda, iyi düşün.

Satirik Şiir

Toplumdaki çeşitli düzensizlik ve bozuklukları iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştiren şiirlerdir. Halk edebiyatında buna “taşlama”, Divan edebiyatında ise “hiciv” denir. Satirik şiir, toplumsal eleştiriyi mizahi ve keskin bir dille ifade eder. Şair, toplumdaki sorunları, yanlışları ve çelişkileri alaycı bir üslupla dile getirerek okuyucunun düşünceye yönlendirmeyi amaçlar. Bu türdeki eserler, sıkça ironi, hiciv ve taşlama gibi söz sanatlarına başvurarak toplumsal eleştiriyi güçlendirirler. Halk şiiri geleneğinde Karacaoğlan’ın taşlama tarzıyla, Divan edebiyatında ise Nedim’in hicivleri bu türün örneklerindendir.

Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara halini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim

Dramatik Şiir

Dramatik şiir, antik Yunan edebiyatında ortaya çıkan ve eski tiyatroda kullanılan bir şiir türüdür. Bu türde, oyuncuların sahnede söyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdi. Bu uygulama, dram tiyatro türünün (19. yy.) ortaya çıkışına kadar devam etmiştir. Daha sonra tiyatro metinleri genellikle düzyazı olarak yazılmaya başlanmıştır.

Batı edebiyatında Corneille, Racine, Shakespeare gibi önemli yazarlar, dramatik şiir türünde örnekler vermişlerdir. Ancak Türk edebiyatında dramatik şiir türünde pek çok örnek bulunmamaktadır. Çünkü Türk edebiyatı, Batı ile etkileşime geçtiği Tanzimat döneminden itibaren tiyatro eserlerini genellikle nesir formunda yazmıştır. Türk edebiyatında dramatik şiirin yerine tiyatro eserleri genellikle nesir formunda üretilmiştir. Bununla birlikte, Namık Kemal, Abdülhak Hamid Tarhan, Faruk Nafiz Çamlıbel gibi bazı sanatçılar, nadiren de olsa nazım şeklinde tiyatro eserleri yazmışlardır.

GELİNLİK KIZIN ÖLÜMÜ
Salâ verilirken kalktık kahveden
Kızın babası yanımızda boyu uzun
Zayıf ağzı mırıltılar.
On köylü iki subay bir tezkereci er
Sıralandık ahşap mescidin avlusunda
Aldık cenazeyi sarsmadan iğreti
Ve hafif gözlerimiz yerde
Kayıp bir tayın izini süreriz sanki…
                                  Melih Cevdet Anday

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu

Reklam Engelleyici Algılandı

Bize destek olmak için lütfen reklam engelleyicini kapat :(