Yeniçeri Ocağının Kurulması

PENCİK-DEVŞİRME SİSTEMİ VE YENİÇERİLER

Rumeli’deki toprakları genişlemeye başlayan Osmanlı Devleti, daha fazla askere ihtiyaç duydu. Batı yönünde süratle ilerleyen fetihlerin devamı için Anadolu’nun Türk ve Müslüman unsurlarının yanında, hem Osmanlı saltanatını koruyacak hem de daima silah altında bulunacak bir asker ocağının kurulmasına karar verildi. Bu amaçla savaşlarda elde edilen erkek esirlerin beşte biri (pencik) ile Hristiyan tebaasından devşirme sistemiyle oluşturulan yeni bir ordu kuruldu.

I. Murad Dönemi’nde, Kazasker Çandarlı Halil Paşa’nın tavsiyesi ile kurulan kapıkulu askerleri, piyadeler ve süvariler şeklinde iki kısma ayrılırdı.

A) KAPIKULU PİYADELERİ

Acemi Ocağı: Acemi Ocağı, yeniçeri Ocağına asker yetiştirmek için ilk olarak Gelibolu’da kuruldu. Acemi Ocağına iki şekilde asker alınırdı. Bunlardan biri savaşlarda esir edilen, genelde on sekiz yaşından küçük, ruhen ve bedenen sağlıklı gençlerin beşte birinin (pencik) vergi karşılığı devlet hizmetine alınması şeklinde oluşturulan “pencik sistemi”, diğeri ise “devşirme sistemi”dir. Pencik, Farsçada 1/5 anlamına gelir. Pencik Kanunu’na göre Osmanlı Devleti’nin fethettiği bölgelerden alınan esirlerin 1/5’i padişahın olurdu. Devlet, esir başına 125 akçe paha biçerdi. Devletin, Pencik Kanunu’yla komutan ve gazilerden topladığı köle başına düşen 25 akçe vergiye ise “pencik resmi” denirdi.

Pencik oğlanlarından eli yüzü ve karakteri düzgün olanlardan bazıları sarayda “iç oğlanı” olarak alınarak saray eğitimine tabi tutulurlardı. Geriye kalanlar ise Anadolu’da belli Türk çiftçilerinin yanına verilerek Yeniçeri olmadan önce Türk ve İslam kültürünü öğrenirlerdi. Acemi Ocağına asker alınmasının diğer bir yolu da devşirme sistemidir. Genelde Rumeli’de Hristiyan tebaadan yapılan bu uygulamada öncelikle gönüllü olarak devşirilmek istenenlerin çocukları alınırdı. Tek erkek çocuğu olan ailelerden devşirme yapılmazdı. 8 yaş altı ve 20 yaş üstü devşirilemez. Devşirme olarak alınan çocuğun köyü, kazası, sancağı, baba ve anasının isimleri, doğum tarihi, eşkali bir deftere yazılırdı. En az üç, en fazla sekiz sene eğitilen çocuklar Acemi Ocağına gönderilirdi. Acemi Ocağında dinî, ilmî ve askerî eğitimden geçirilen devşirmeler “çıkma” veya “kapıya çıkma” adıyla yeniçeri ocağına alınırlardı.

Yeniçeri Ocağı: I. Murad Dönemi’nde bizzat padişahın hizmetinde bulunacak daimi ve profesyonel bir ordu kuruldu (1362). Yeniçeri Ocağı, barış zamanlarında Edirne’de ve saray çevresinde dururdu. İstanbul’un fethinden sonra İstanbul’da iki yeniçeri kışlası yapıldı (İstanbul’daki kışlalardan biri Şehzade Camisi civarında, diğeri Aksaray tarafındaydı). Yeniçeriler başlarına börk denilen özel bir serpuş giyer; silah olarak da ok, yay, kılıç, hançer, balta; ateşli silahların yayılmasından sonra ise tüfek kullanırlardı. Yeniçeriler savaşta padişahın yanında ve merkezde savaşırlar, üç ayda bir “ulufe” denilen maaş alırlar ve askerlikten başka bir işte çalışmazlardı. Yeniçeri Ocağının en büyük komutanı “Yeniçeri ağası”ydı. Yeniçeri ağası ocakla ilgili işleri görmek üzere “Ağa Divânı” adı verilen bir divan kurar ve ocakla ilgili davaları dinlerdi.

Gulam Sistemi: Osmanlı Devleti’nin uygulamış olduğu devşirme sistemine benzer bir uygulama önceki dönemlerde Abbasiler ve Selçuklular tarafından uygulanmıştı. “Gulam sistemi” adı verilen bu uygulamada, savaş esirleri arasından seçilenler ile bazı bölgelerden toplanan küçük yaştaki çocuklar, yeteneklerine göre yetiştirilecekleri “gulamhane” denilen merkezlere getirilirlerdi. En önemli gulam yetiştirme merkezi ise saraydı. Burada askerî konuların yanında yönetim ve protokol kuralları ile ilgili eğitim de verilirdi. Gulamların çoğunluğunu Türkler oluştururdu. Halifenin veya Selçuklu sultanlarının özel muhafız ordusu olan gulamlar aynı zamanda hükümdarla birlikte savaşa katılır ve olası ayaklan