OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDU TEŞKİLATI VE YURTTAŞ ASKERLİĞİ
Zorunlu Askerlik Sisteminden Ulus Devlete
Osmanlı Devleti’nde Modern Ordu Kurma Çabaları
Nizam-ı Cedid Ordusu
Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ve Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyenin Kurulması
Düzenli Orduyu Devam Ettirme Çabaları
ZORUNLU ASKERLİK SİSTEMİNDEN ULUS DEVLETE
Zorunlu Askerlik Sistemi ve Modern Ordu Kurma:
- Zorunlu askerlik sistemi, modern ordu kurma fikriyle bağlantılıdır.
- XVI. yüzyılda Niccolo Machiavelli modern ordu kurma konseptini öne sürdü.
- Millî devlet kavramı, zorunlu askerlik temelli millî bir ordu fikrinin temelini attı.
- Fransız İhtilali sonrası Fransa’da çıkan ayaklanmaları bastırmak için seferberlik ilan edildi ve zorunlu askerlik uygulaması hızla yayıldı.
Ulus Devlette Zorunlu Askerlik:
- Ulus devletler, zorunlu askerlikle güçlü ordular oluşturarak toplumu eşit vatandaşlığa geçişi sağladı.
- Ordu, vatandaşların ortak aidiyet duygusunu güçlendirmek için önemli bir araç haline geldi.
OSMANLI DEVLETİ’NDE MODERN ORDU KURMA ÇABALARI
Nizam-ı Cedit Ordusu ve Modernleşme Çabaları:
- III. Selim dönemi, askerî alanda geniş çaplı ıslahatlar ve modern ordu kurma çabalarının başladığı dönemdir.
- Yeniçeri Ocağı’ndaki bozulmalar ve disiplinsizlik, bu çabaları tetikledi.
- Nizam-ı Cedit askerî birlikleri kuruldu, Tophane modernleştirildi, yeni birlikler eğitim aldı.
- Modern topçu ocağının temelleri III. Selim döneminde atıldı.
Nizam-ı Cedit Ocağı’nın Gelişimi:
- Üsküdar’da Selimiye Kışlası inşa edildi, yeni birlikler kuruldu.
- Bostancı Tüfenkçisi Ocağı kuruldu.
- İrad-ı Cedit Hazinesi giderleri karşılamak için oluşturuldu.
- Nizam-ı Cedit birlikleri İstanbul dışında da oluşturuldu, ancak Kabakçı Mustafa İsyanı sonrası dağıtıldı.
YENİÇERİ OCAĞININ KALDIRILMASI VE ASÂKİR-İ MANSÛRE-İ MUHAMMEDİYENİN KURULMASI
Alemdar Mustafa Paşa ve Sekban-ı Cedit Ocağı:
- Alemdar Mustafa Paşa, II. Mahmut’un tahta çıkmasını sağlayan etkili bir sadrazamdı.
- Sekban-ı Cedit Ocağı, Nizam-ı Cedit’in benzeri olarak kuruldu.
- 1808’de Alemdar Mustafa Paşa’nın kuvvetleri ile yeniçeriler arasında iç savaş yaşandı.
Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ve Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye:
- Yeniçeri Ocağı, Osmanlı tahtında karmaşık olaylarla sonuçlanan iç savaşa yol açtı.
- II. Mahmut, IV. Mustafa’yı idam ettirerek tahta geçti ve yeniçerilere boyun eğdirdi.
- Bu olaylar, Yeniçeri Ocağının işlevsiz hale geldiğini gösterdi.
- 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırıldı ve Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye ordusu kuruldu.
Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye Ordu Sistemi:
- Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye, zorunlu askerlik sistemine dayalı millî bir ordu kurma adımıydı.
- Genç Müslüman nüfustan 15-25 yaş arasındaki erkekler askere alındı.
- Askerlik hizmeti sonunda sivil hayata dönmek veya emekli olabilmek için on iki yıl görev yapılması gerekiyordu.
- Evlenmemişlere yüzbaşı mülâzımı olmadan evlenme izni yoktu.
- Prusya’dan subaylar getirildi, Avrupa’ya öğrenciler gönderildi, Mehterhâne yerine Mızıka-i Hümâyun kuruldu.
- Asâkir-i Mansûre Hazinesi kurularak ordunun ihtiyaçları karşılandı.
- Tıbbiye ve Harbiye mektepleri modernleşme ve aydınlanma etkisi taşıdı.
Düzenli Orduyu Devam Ettirme Çabaları:
- Fransa’da görülen askere alma kurası Osmanlı Devleti’nde 1843’te kabul edildi.
- Bedel-i askerî uygulaması, askerlik yerine ödeme veya başkasını vekil olarak gönderme seçeneği sunuyordu.
- Tanzimat döneminde Müslüman ve gayrimüslimlerin aynı orduya katılması düşünüldü, ancak bazı sorunlar çıktı.
- Sonunda gayrimüslimler askerlikten muaf tutulabilirken bedel-i nakdî veya bedel-i şahsi ödeyerek askerlikten muaf tutulabiliyordu.