DEVRİMLER VE DEĞİŞİMLER
Fransız İhtilali’nin İmparatorluklara Etkisi
Osmanlı Devleti’nde Bağımsızlık Hareketleri
XIX. Yüzyıl Sosyal Muhalefet Hareketleri
1830 İhtilalleri
1848 İhtilalleri
Modern Siyasal İdeolojiler
Liberalizm
Kapitalizm
Kapitalizm İdeolojisinin Ortaya Çıkma Nedenleri
Sosyalizm
Marksizm
Siyasi İdeolojilerin Toplumsal Etkileri
Mutlak Monarşiden Anayasal Monarşiye
FRANSIZ İHTİLALİ’NİN İMPARATORLUKLARA ETKİSİ
Fransız İhtilali ve Kavramlarının Yayılması:
- Fransız İhtilali, ulus, milliyetçilik, millî egemenlik, demokrasi, laiklik, adalet gibi kavramları ortaya çıkararak Avrupa genelinde yaydı.
- Bu kavramlar, özellikle çok uluslu yapıları olan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Rusya ve Osmanlı Devleti’ni etkiledi.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu:
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, otoriteyi artırarak Metternich Politikasıyla milliyetçi ve liberal hareketleri bastırma yolunu seçti.
- Sırplar, Hırvatlar ve Romenler gibi bağımsızlık talebiyle ayaklanan gruplar isteklerine ulaşamadı.
- Ancak Avusturya-Macaristan’ın çabalarına rağmen Alman ve İtalyan millî birlikleri kuruldu.
Rusya:
- 1830’da Rusya’da yaşayan Polonyalılar, özgürlüklerini elde etmek için ayaklandı ancak Rus hükümeti bunu sertçe bastırdı.
- Fransa’daki kralın devrilmesi sonrası Belçika isyanını bastıran Rusya, Macar İsyanı’nın bastırılmasında da Avusturya’ya yardım etti.
- Fransız İhtilali’nin temelleri atılan sosyalizm, 1917’de Çarlık Rusyası’nın Bolşevik İhtilali ile sonuçlandı.
Osmanlı Devleti’nde Etkileri:
- Fransız İhtilali’nin etkisi, Osmanlı Devleti’nde de yayıldı. Subaylar ve teknik okullardaki yabancı öğretmenler aracılığıyla bu fikirler yayıldı.
- 1830-1860 yılları arasında Batı’da özgürlük ve anayasacılık gibi düşünceler Osmanlı toplumunda da ilgi uyandırdı.
- Tanzimat Fermanı (1839) ile başlayan süreç, “Genç Osmanlılar” adlı aydın grubunun çabalarıyla Osmanlı Devleti’nde ilk anayasa olan Kanun-i Esasi’nin (1876) kabul edilmesine yol açtı.
- II. Meşrutiyet döneminde Türkçülük akımı yayıldı ve Osmanlı Devleti’nin çöküşünden sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin temelini oluşturan Türk milliyetçiliği doğdu.
OSMANLI DEVLETİ’NDE BAĞIMSIZLIK HAREKETLERİ
- Osmanlı Devleti’ni hedef alan devletler, milliyetçilik akımını azınlıklar arasında yaymaya çalıştı.
- Napolyon Bonapart, Osmanlı Devleti’nde milliyetçilik ve bağımsızlık hareketlerini teşvik etmek istedi.
- Rusya, Balkanlarda Rumları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırttı ve milliyetçiliği yaymaya devam etti.
- Avusturya ve Rusya, Sırbistan’daki ajanlar aracılığıyla milliyetçilik düşüncesini Sırplar arasında yaymaya çalıştı. Sırpların bağımsızlığı 1878’de gerçekleşti.
- Rumlar (1821) ve Yunanistan (1828-1829) gibi diğer azınlıklar da bağımsızlık hareketlerine girişti.
- Yunanistan’ın bağımsızlığı, diğer azınlıkları da Osmanlı Devleti’nden kopmaya yönlendirdi.
XIX. YÜZYIL SOSYAL MUHALEFET HAREKETLERİ
1830 İHTİLALLERİ:
- Ekonomik gelişmenin siyasal liberalizmle olacağına inanılması ve özgürlük arayışının artması gibi nedenlerle başlamıştır.
- Fransa’da başlayıp diğer Avrupa ülkelerine yayılmıştır.
- İhtilaller sonucunda Batı Avrupa’da liberalizm güç kazandı.
- Bu hareketler sonucunda Batı ve Doğu Bloku olarak ikiye ayrılan devletler ortaya çıktı.
1848 İHTİLALLERİ:
- 1830 İhtilalleri’ne göre daha etkili oldu.
- Milletlerin bağımsızlık için ayaklanmaları ve fikir akımlarının yayılması etkili oldu.
- Almanya, İtalya ve Macaristan’daki ihtilal hareketleri milliyetçilik açısından başarısızlıkla sonuçlandı.
- Belçika, Hollanda, Danimarka, Sardinya ve İsviçre’deki ihtilaller özgürlüklerin güçlenmesini sağladı.
SONUÇLAR:
- Avrupa’daki bu ihtilaller demokrasinin gelişmesini olumsuz etkiledi, ancak Avrupa’yı savaş alanı yapmaktan korudu.
- Devletler güç ve çıkarlarına odaklandı.
- İktisadi refah dönemi başladı.
- Avusturya ve Rusya’nın zayıflaması İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini güçlendirdi.
MODERN SİYASAL İDEOLOJİLER
LİBERALİZM:
- Özgürlüğü savunan bir düşünce sistemidir.
- John Locke ve diğer düşünürlerin fikirleri ile şekillenmiştir.
- Eşit haklara sahip bireyler, ekonomik serbestlik, anayasal yönetim ve din-devlet ayrımı gibi prensipleri savunur.
- Liberalizm, özgürlüğü önemser ve rekabetçi piyasa ekonomisine dayalıdır.
KAPİTALİZM:
- Serbest piyasa ekonomisi veya serbest girişim ekonomisi olarak bilinir.
- Özel teşebbüse ve piyasa serbestliğine dayanır.
- Birey ve bireysel menfaatler merkezde yer alır.
- Sanayi Devrimi ile büyük değişimler yaşanmış, işçi sınıfının haklarına vurgu yapılmıştır.
- Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından eleştirilmiş, sosyalist düşüncelerin temellerini atmıştır.
SOSYALİZM:
- Kapitalizme tepki olarak doğmuş bir ideolojidir.
- Sermaye sahipleri ile işçiler arasındaki eşitsizliği gidermeyi amaçlar.
- Üretim araçlarını toplumun mülkiyetine geçirme ve sınıf farklarını azaltma hedeflerini taşır.
- Karl Marx’ın düşünceleri sosyalizmin temelini oluşturmuştur.
- İşçi sınıfının örgütlenmesine ve devrimci değişimlere vurgu yapar.
MARKSİZM:
- Karl Marx ve Friedrich Engels’in fikirlerinden türetilen bir ideolojidir.
- İşçi sınıfını merkeze alır ve kapitalist sistemi yıkarak sınıfsız bir toplumu hedefler.
- Kapitalist sistemdeki sömürüye karşı çıkar.
- Marksizm sadece iktisadi veya siyasal değil, bütüncül bir ideolojidir.
- İşçi sınıfının devrimi ile kapitalizmin yerine komünizm geleceğine inanır.
SİYASİ İDEOLOJİLERİN TOPLUMSAL ETKİLERİ
LİBERALİZM:
- Halkın mutlak monarşik yönetimlere karşı çıkmasını sağlayarak toplumsal değişimlere öncülük etti.
- 1789 İhtilali ile krallık düzenleri yıkıldı, anayasal yönetimler ortaya çıktı.
- Avrupa’da 1818-1822, 1830 ve 1848 yıllarında ayaklanmalar ve ihtilaller yaşandı, anayasal yönetimlere geçildi.
- Liberal düşünceler cumhuriyet fikrini yaydı.
- Ekonomik özgürlük anlayışı ekonominin gelişmesine katkı sağladı.
- Sanatta Romantizm akımının doğmasına yol açtı.
- Din ve vicdan hürriyetini destekledi, dini müdahalelere karşı çıktı.
- Liberalizm ve sosyalizm, basın, din ve eğitim özgürlüğünün kazanılmasında etkili oldu.
KAPİTALİZM:
- Ticaret kapitalizmi, köylerden kentlere göçlere ve kentlerin büyümesine neden oldu.
- Avrupa devletleri, kapitalist anlayışları ile yeni sömürgeler elde etti.
- Sanayi İnkılabı ile büyük fabrikalar ve işçi sınıfı oluştu.
- Sosyalizmin etkisiyle işçi örgütlenmeleri başladı.
- Uluslararası İşçi Birliği 1864’te kuruldu.
MARKSİZM:
- XX. yüzyılda en büyük etkisini gösterdi.
- Rusya ve Çin’de komünist devrimler gerçekleşti.
- Doğu Avrupa ve Balkanlar’daki ülkeler komünizm yönetimine dâhil oldu.
- Toplamda 36 komünist ülke ortaya çıktı.
DİN:
- Liberalizm, din ve özel ayrımına saygı göstererek sekülerleşmeyi teşvik etti.
- Kadınların iş gücüne katılması aile yapısını etkiledi.
- Ticaretin seküler kuralları, farklı inançlar arasında olumlu iletişimi artırdı.
- Marksizm ve sosyalizm, dine olumsuz yaklaşarak zamanla dinin toplum üzerindeki etkisinin azalacağını savundu.
MUTLAK MONARŞİDEN ANAYASAL MONARŞİYE:
- İngiltere’de başlayan anayasal gelenek, Avrupa’da yayıldı.
- Amerika Bağımsızlık Bildirgesi, Fransız İhtilali gibi olaylar mutlak monarşiden anayasal monarşiye geçişi tetikledi.
- Fransız İhtilali ile anayasal monarşi modeli yerleşti.
- Metternich Sistemi anayasal akımları engellemeye çalışsa da 1830 ve 1848 ihtilalleri ile son buldu.
- Sanayi İnkılabı ile işçi sınıfı oluştu, liberalizm ve sosyalizm bir arada hareket etti.