OSMANLI’DA SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜR
OSMANLI’DA SÖZLÜ VE YAZILI KÜLT ÜRÜN TOPLUM HAYATINA ETKİLERİ
II. MURAD DÖNEMİ’NDEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER
ŞAİR SULTANLAR
Fatih Sultan Mehmet (Avnî)
II. Bayezid (Adlî)
Yavuz Sultan Selim (Selimi)
Kanuni Sultan Süleyman (Muhibbî)
OSMANLI’DA SÖZLÜ VE YAZILI KÜLTÜRÜN TOPLUM HAYATINA ETKİLERİ
SÖZLÜ KÜLTÜR:
Osmanlı toplumunda sözlü kültür, geleneksel halk kültürüne derinlemesine işlemiştir. Özellikle sözlü edebiyat ürünleri, halk arasında yaygın olarak kullanılmış ve Osmanlı kültürünün önemli bir parçası olmuştur.
- Eski Türk destanları ve şiirler, vatan sevgisi ve kahramanlık gibi temalarla Osmanlılar’ın fetih hareketlerine yansımıştır.
- Osmanlı esnaf teşkilatı içinden yetişen saz şairleri, âşıklar zümresinin ortaya çıkmasını sağlamış ve Köroğlu gibi önemli saz şairleri halk arasında büyük üne kavuşmuştur.
- Halk hikâyeleri, aşk hikâyeleri gibi halkın günlük hayatından konuları içeren hikâyeler halk arasında popüler olmuştur.
- Köy seyirlik oyunları, kukla, karagöz, meddah ve orta oyunu gibi tiyatro örnekleri, sözlü kültürün zengin unsurlarını taşımış ve halkın eğlencesine katkı sağlamıştır.
- Helva sohbetleri gibi toplantılar, Osmanlı üst ve orta sınıfını bir araya getirerek türkülerin, ilahilerin, marşların söylendiği ve oyunların oynandığı sosyal etkinlikler düzenlenmiştir.
YAZILI KÜLTÜR:
Osmanlı’da yazılı kültür, Türk edebiyatının gelişimi ve İslam düşünce sisteminin yansıtılması açısından önemli bir rol oynamıştır.
- Eski Anadolu Türkçesiyle XIII. yüzyıldan itibaren yazılmaya başlayan destan geleneği, Battalnameler, Danişmendnameler ve Saltuknameler gibi eserlerle devam etmiştir.
- Tekke ve tasavvuf edebiyatı, İslam dininin kavramlarını ve düşünce sistemini yansıtan eserlerle kendini göstermiştir. Hoca Ahmet Yesevi ve Kaygusuz Abdal gibi şairler, bu edebi geleneğin temelini atmıştır.
- Divan edebiyatı, Osmanlı İslam kültürünü anlatan klasik Türk edebiyatı olup, Fars ve Arap edebiyatlarının etkisi altında gelişmiştir. Osmanlı padişahlarından birçok divan şairi çıkmış ve bu edebiyatın zengin bir geleneği olmuştur.
Sözlü ve yazılı kültür, Osmanlı toplum hayatının temel yapı taşlarından biri olmuş ve toplumun kimliğini ve değerlerini oluşturmuştur. Sözlü kültür, halk arasında yaşayan ve nesilden nesile aktarılan geleneksel değerleri korurken, yazılı kültür ise edebiyat ve bilgi birikiminin kalıcı ve kayıtlı bir şekilde toplumda varlığını sürdürmesini sağlamıştır. Her iki kültürün de birbirini tamamlayıcı ve zenginleştirici etkileri, Osmanlı medeniyetinin zengin ve çeşitli yapısına katkıda bulunmuştur.
II. MURAD DÖNEMİ’NDEKİ KÜLTÜREL GELİŞMELER
II. Murad, Osmanlı padişahları arasında önemli kültürel gelişmelere öncülük eden bir liderdir. Özellikle Türkçenin korunması ve geliştirilmesi konusunda bilinçli bir Türkçeci olarak hareket etmiştir. II. Murad Dönemi’nde gerçekleşen kültürel gelişmeler şunlardır:
- Türkçenin Yaygınlaştırılması: II. Murad, Türkçenin yozlaşmasına karşı önlem almak amacıyla âlim ve şairleri Türkçe eserler yazmaya teşvik etti. Danişmendnâme ve Kâbûsnâme gibi önemli eserler, II. Murad’ın çabalarıyla Türkçeye tercüme edildi ve Türkçe edebiyatın gelişmesine katkı sağlandı.
- Bilimsel ve Kültürel Destek: II. Murad, bilimsel ve kültürel çalışmalara büyük önem verdi. Bu dönemde Azerbaycan, Türkistan ve Arap Yarımadası’ndan birçok bilim insanı Edirne ve Bursa’ya gelerek yerleşti. II. Murad, bu bilim insanlarını destekleyerek kültürel alanda önemli adımlar atıldı.
- Sultan İkinci Murad’ın Eserleri: II. Murad, Bursa Muradiye Camii ve Edirne Muradiye Camii gibi büyük eserlerin yapılmasına öncülük etti ve kendi adını taşıyan bu camileri yaptırdı.
- Sosyal Yardımlar: II. Murad, toplumsal duyarlılığı ile bilinir. Ankara civarında yaptırdığı köprünün geçiş ücretini Mekke ve Medine’deki yoksullara göndererek sosyal yardımlar yapmıştır. Ayrıca Surre-i Hümayun alayını Kâbe’ye göndererek mukaddes yerlerin bakım ve tamirini sağlamıştır.
- Şair Sultanlar: II. Murad döneminde, Osmanlı şehzadeleri ve sultanları arasında şiir ve müzik gibi güzel sanatlara olan ilgi artmıştır. Fatih Sultan Mehmet, II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman gibi padişahlar, şiir alanında önemli eserler vermişlerdir.
II. Murad Dönemi, Osmanlı kültürünün gelişimi için önemli adımların atıldığı, dil ve edebiyatın desteklendiği, bilim ve sanata önem verilen bir dönem olarak tarihe geçmiştir.
ŞAİR SULTANLAR
Osmanlı padişahları arasında, güzel sanatlara olan ilgileriyle bilinen ve kendileri de şiirle uğraşan şair sultanlar bulunmaktadır. İşte bu şair sultanların kısa tanıtımları:
- Fatih Sultan Mehmet:
Fatih Sultan Mehmet, güzel sanatlar alanında oldukça yetenekli ve ilgili bir padişahtı. Resme, şiire ve müziğe büyük önem vermiş, kendi yazdığı şiirlerin yanı sıra sanat ve bilim insanlarıyla yakından ilgilenmiştir. Şiirlerini genellikle “Avnî” mahlasıyla yazmıştır. - II. Bayezid:
II. Bayezid, bilim ve sanatla ilgilenen entelektüel bir padişahtı. Adlî mahlasıyla şiirler yazmış ve kendi döneminde bir divan tertip etmiştir. Ayrıca Türkçenin Çağatay lehçesini ve Uygur harflerini de bilmektedir. - Yavuz Sultan Selim:
Yavuz Sultan Selim, Arapça ve Farsça’yı çok iyi bilen ve şiirlerinde coşku dolu ifadeler kullanan önemli bir şairdi. Selimi mahlasıyla yazdığı şiirlerde genellikle dini ve devletiyle ilgili konuları işlemiştir. - Kanuni Sultan Süleyman:
Osmanlı padişahları içerisinde en çok şiir yazan ve edebiyata büyük katkı sağlayan padişah Kanuni Sultan Süleyman’dır. Muhibbî mahlasını kullanan Kanuni, Türkçe ve Farsça olmak üzere iki divan sahibidir. Şiirlerinde aşk, sevgili, ayrılık ve doğa gibi farklı temalara değinmiştir.
Bu şair sultanlar, Osmanlı İmparatorluğu’nun sanat ve edebiyat alanındaki zenginliğine katkıda bulunmuş ve Türk edebiyatına önemli eserler kazandırmışlardır. Şiirleri, döneminin sanat ve edebiyat anlayışına ve ruh haline ışık tutarak Osmanlı kültürünün önemli bir parçasını oluşturmuştur.