Tiyatronun Yapı Unsurları
Dramatik Örgü
Tiyatronun temel özelliği olan olay örgüsü, dramatik örgü olarak adlandırılır. Her bir olay, izleyiciye iletişim kurma amacını taşır ve neden-sonuç ilişkisi ile birbirine bağlıdır. Bu neden-sonuç ilişkisi, tüm olayları bir araya getiren bağlantıyı oluşturur.
Mekân
Tiyatro, sahne sanatı olduğu için mekân anlatımı, roman veya hikayelerden farklıdır. Tüm olaylar belirli bir mekânda geçer. Roman ve hikayelerde olduğu gibi mekânın detaylı betimlemeleri tiyatroda kullanılmaz. Tiyatroda, mekânın temsili ve sahnede nasıl gösterileceği önemlidir. Mekânın somut bir biçimde tasvir edilmesi gerekebilir. Örneğin, Anton Çehov’un “Vanya Dayı” adlı eserinde olduğu gibi: “(Bahçe. Evin terası görünüyor. Ağaçların arasındaki yolda, bir kavak ağacının altına konulmuş bir çay masası. Sıralar, sandalyeler. Sıralardan birinde gitar var. Masadan az uzakta salıncak.)” gibi sahne yönetmenine yardımcı olacak temel bilgiler mekânı tanımlar.
Tiyatro eserlerinde, olayları daha iyi ifade etmek ve seyircilere daha iyi anlatabilmek için sahnede hazırlanan yapay ve somut çevrelere “dekor” adı verilir. Klasik trajedilerde, belirli bir mekânın önünde yer alan dekorlar sıklıkla bir tapınak veya sarayın önünü temsil eder. Klasik komedilerde ise genellikle sokak veya kamusal alanların dekorları kullanılır.
Zaman
Tiyatro eserlerinde zamanın sunumu yazarın tercihine bağlıdır. Yazar, kronolojik sıralama, olayın merkezine bir düğümden başlama, sonucuyla başlama veya düzensiz zaman anlatımı gibi farklı yöntemleri kullanabilir. Genellikle oyunların perdelere bölünmesiyle zaman akışı sağlanır. Her yeni perdede farklı bir zaman dilimi seyircilere sunulabilir.
Çatışma
Tiyatro eserlerinde karakterler arasındaki içsel ve dışsal çatışmalar, anlaşmazlıklar ve mücadeleler, dramatik öykünün gelişimine katkı sağlar. Karşıt duygular, düşünceler ve istekler; karakterlerin kişilik özelliklerinin birbirine zıt olması, çatışmanın temelini oluşturur. Sosyal statü, ekonomik durum, psikolojik yapı, eğitim seviyesi ve kültürel farklılıklar gibi faktörler, çatışmaların belirlenmesinde etkilidir.
Karakterler
Tiyatro eserlerinde karakter sayısı, hikayenin yapısına ve temasına bağlı olarak değişebilir. Tiyatro eserlerinin odaklandığı olay, genellikle bir kişinin veya bir grup insanın yaşadığı olaylardır. Karakterler, olayın içindeki rollerine göre birinci dereceden ve ikinci dereceden karakterler olarak sınıflandırılabilir. Tiyatro yazarları, karakterleri doğal bir çevre içinde tasvir ederler ve bu karakterleri çevresel etmenlerden soyutlamazlar. Yazarlar, karakterleri çeşitli detaylarla, giyim-kuşam ve davranışlarıyla tanımlarlar.
Bazı tiyatro eserlerinde, olaylar hayvan karakterlerin perspektifinden anlatılabilir. Bu durumda oyuncular, hayvan karakterlerin rolünü üstlenirler. Bu eserlerde ikinci dereceden karakterler, hem insan hem de hayvan özellikleri taşıyan karakterler olabilir. Tiyatro eserlerinde bazen bir anlatıcı karakter de yer alabilir. Bu anlatıcı, hikayenin gelişimi hakkında ara sıra sahnede görünerek seyircilere bilgi verir.