Ekoloji: Komünite Ekolojisi
Komünite, bir ekosistemin canlı organizmalarını içeren bölümü olarak adlandırılır. Her ekosistem kendi özgün komünitesine sahiptir. Örneğin, bir ormandaki tüm canlı organizmalar bir orman komünitesi oluşturur. Bitki, hayvan ve mikroorganizma türlerinin bir araya geldiği binlerce popülasyon, komünitelerde bulunur. Bu komüniteler hem bitki hem de hayvanları içerebilir, aynı zamanda karmaşık yapılar da oluşturabilirler.
Komünitenin büyüklüğü, içerdiği canlı türlerinin çeşitliliği ile belirlenir. Bu nedenle kutup bölgelerindeki komüniteler, orta enlem bölgelerine kıyasla genellikle daha küçüktür. Çevre kirliliği, komüniteler üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir; çünkü çevre kirliliği canlı türlerinin çeşitliliğini azaltabilir.
Ekolojik niş, bir organizmanın ekosistemdeki rolünü ve işlevlerini tanımlayan kavramdır. Bir canlının hayatta kalabilmesi için gerçekleştirdiği aktiviteler, onun ekolojik nişini oluşturur. Benzer türlerin ekolojik nişleri zaman içinde değişebilir, bu da benzer türler arasındaki rekabeti azaltarak uyumlu bir yaşamı destekler.
Karakter kayması, türler arasında kaynak paylaşımı olmasına rağmen ekolojik nişlerin değişmesinin, organizmaların davranışlarında ve morfolojilerinde değişikliklere yol açtığı bir olgudur. Bu süreç karakter kayması olarak adlandırılır.
1) Komünite Görevlerine Göre Canlı Türleri
Komüniteler incelenirken bazı hayvanları komünitedeki görevlerine göre isimlendirmek, komünitenin sürdürülebilirliğini ölçmek ve anlatmak için pratik bir yoldur. Bu yüzden komünitedeki komünite açısından önemli canlılar aşağıdaki özelliklere göre sınıflandırılır.
- Gösterge Tür
- Baskın (Dominant) Tür
- Kilit Taşı Tür
- İstilacı Tür
Gösterge Tür
Dar ekolojik toleransa sahip türler, çevresel fiziksel ve kimyasal koşullar hakkında daha kesin bilgiler sağlarlar. Örneğin, yukarıdaki örneği ele alırsak, alabalık gibi türlerin yaşadığı suyun sıcaklık aralığını daha dar bir bant içinde tahmin edebiliriz. Bu şekilde, dar toleransa sahip olan türler, bulundukları ortamın koşulları hakkında net bilgiler sunan göstergeler olarak adlandırılır.
Baskın Tür
Bir komünitede sayı ve aktivite açısından öne çıkan türlere baskın tür denir. Genel olarak su ekosistemlerinde baskın türlere rastlanmasa da kara ekosistemlerinde bitkiler yaygın olarak baskın türler olarak görülürler.
Kilit Taşı Tür
Kilittaşı türler, bulundukları ekosistem için sayılarına göre daha büyük bir etkiye sahip olan organizmalardır. Bir ekosistemin içinde, bir kemeri oluşturan taşların arasında kilittaşı taşıdığı gibi, bu türler de ekosistemi bir arada tutmada kritik bir rol oynarlar. Kilittaşı türünün çekilmesi, ekosistemdeki büyük değişikliklere neden olabilir, hatta bu tür biyokütle veya üretkenlik bakımından küçük olsa bile.
Kuzey Amerika’da, boz ayılar avcı olarak değil, aynı zamanda ekosistem mühendisi olarak da bir kilittaşı türdür. Okyanus ekosisteminden orman ekosistemine besin transferi sağlarlar. Bu süreç bazen binlerce kilometre uzaklıkta akıntılarda yüzen somon balıklarıyla başlar. Ayılar, yakaladıkları somonları kara üzerine çıkarıp etrafına besin açısından zengin dışkı ve yarı sindirilmiş balıklar dağıtarak bu transferin bir parçasını oluşturur.
İstilacı Tür
Bir bölgeye farklı yollarla gelip yerleşen, doğal düşmanları bulunmayan ve bu yeni ortamda hızla üreyen türlere istilacı tür denir. İstilacı türler, komünitenin yapısını bozabilirler. Levrek ve sazan gibi türler, doğal yaşam alanlarına girdiklerinde bulundukları suyun kimyasal özelliklerini değiştirebilirler. Bu nedenle, istilacı türler genellikle komünitenin denge yapısını etkileyen türler olarak kabul edilirler.